مسجد شیخ لطف الله اصفهان را بیشتر بشناسید!
مسجد شیخ لطف الله اصفهان در فهرست آثار ملی ایران قرار داشته و زیباترین گنبد جهان لقب گرفته است. در این مقاله از مجله گردشگری سپنجا قصد داریم شما را با این شاهکار معماری ایرانی، آشنا کنیم. البته احتمالا تا به حال نام او را زیاد شنیده‌اید و بسیاری از عکس‌های او را دیده‌اید، اما داستان این مسجد بسیار طولانی‌تر است. زیبایی مسجد شیخ لطف الله آن چیزی نیست که در ظاهر به چشم می‌خورد. این مسجد با هماهنگی نور و رنگ فضایی رویایی را برای هر بیننده‌ای ایجاد کرده است.
در این مقاله درباره تاریخچه مسجد شیخ لطف الله اصفهان ، ویژگی‌های منحصر به فرد آن و شرایط بازدید از آن صحبت می‌کنیم و سپس در یک گشت و گذار خیالی شما را با جزئیات کامل با قسمت‌های مختلف آن آشنا می‌کنیم.
برای اجاره سوئیت در اصفهان روی لینک کلیک کنید.
مسجد شیخ لطف الله کجاست؟
نمای بیرونی گنبد مسجد شیخ لطف الله اصفهان از دور هم برای هرکسی در میدان نقش جهان جذاب است. ترکیبی از رنگ‌های آبی، نخودی و فیروزه‌ای که در هر زمانی از روز به زیبای خورشید می‌بخشد. این مسجد یکی از مساجد تاریخی و از دیدنی‌های اصفهان است که به دستور شاه عباس در دوره صفویه ساخته شد. جالب است بدانید ساخت آن 18 سال طول کشید.
این مسجد یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی اصفهان است که در ضلع شرقی میدان نقش جهان قرار دارد. بنابراین برای دسترسی به آن باید خود را به این میدان برسانید.
مسجد شیخ لطف الله از گذشته تا امروز
اصفهان در دوران صفویه به عنوان پایتخت کشور ایران انتخاب شد و بسیاری از آثار تاریخی مهم آن مانند میدان نقش جهان، مسجد امام اصفهان، خیابان چهارباغ و… نیز در این دوره و به دستور شاه عباس ساخته شدند. مسجد شیخ لطف الله نیز یکی از این آثار تاریخی است که در نیمه اول قرن یازدهم هجری قمری شاه عباس دستور ساخت آن را صادر کرد.
باورش سخت است اما ساخت و تکمیل مسجد شیخ لطف الله اصفهان 18 سال به طول انجامید. البته اگر مسجد را از نزدیک دیده باشید از شنیدن این عدد تعجب نخواهید کرد. آرتور پوپ، مورخ آمریکایی در یک جمله به خوبی بیان کرده است که: بسیار دشوار است که این بنا را محصول دست انسان بدانیم.
پس با در نظر گرفتن این موضوع می‌توان توجیه کرد که ساخت این بسیار طول کشیده است. این مسجد توسط معمار هنرمند استاد محمدرضا اصفهانی ساخته شده است. قبل از ساخت، مسجد دیگری در این محل وجود داشت که مسجد شیخ لطف الله بر روی خرابه های آن ساخته شده است.
متأسفانه جزئیات دقیق آنچه بر این مسجد گذشته در اسناد تاریخی موجود نیست و ما نمی‌توانیم اطلاعات زیادی به شما بدهیم جز اینکه مسجد شیخ لطف الله، مسجد خصوصی شاه و خاندان سلطنتی بوده نه مردم عادی.
به علاوه بر اساس اسنادی که آرتور پوپ نوشته است، در زمان پهلوی درخواست مرمت مسجد شیخ لطف الله توسط وی به رضاشاه اعلام کرده است که پس از موافقت، بنای مسجد، طرح اولیه، کاشی‌کاری‌های ورودی و گنبد بازسازی می‌شوند. کتیبه‌ای در نمای بیرونی گنبد مسجد شیخ الله اصفهان نصب شده است که تاریخ مرمت بنا در سال 1315 توسط اداره باستان شناسی در آن ثبت شده است.
شیخ لطف الله کیست؟
در دوره صفویه علمای زیادی به دستور شاه عباس از کشورهای مختلف به ایران آمدند. شیخ لطف الله نیز از علمای مهاجر معروف آن زمان و از اهالی جبل عامل لبنان بود. وی ابتدا مدتی در مشهد و سپس در قزوین به گسترش علوم دینی پرداخت، اما سرانجام به اصفهان رفت و در آنجا ساکن شد.
در دوران صفویه به علت توجه بسیار زیاد به اسلام، مذهب و تشیع، جایگاه علمای آن زمان بسیار بالا رفته بود. شیخ لطف الله نیز از علمای بسیار محبوب و قابل احترام آن دوران بود. او که پدر همسر شاه عباس نیز بود از جایگاه بسیار بالای برخوردار شد. برای همین شاه عباس صفوی دستور داد تا مدرسه و مسجدی به نام شیخ لطف‌الله در محل اقامت وی بسازند. نماز جمعه توسط او اقامه می‌شد و در مدرسه به تدریس علوم دینی می‌پرداخت.
برای اجاره آپارتمان مبله در اصفهان به سایت سپنجا سری بزنید.
معماری شگفت انگیز مسجد
اگر بخواهیم به بهترین شکل ممکن در مورد معماری شگفت انگیز مسجد شیخ لطف الله اصفهان صحبت کنیم، باید با چند جمله از آرتور پوپ، مورخ آمریکایی و پژوهشگر برجسته فرهنگ و معماری ایران، درباره معماری این مسجد شروع کنیم:
- کوچکترین نقطه ضعفی در این ساختمان وجود ندارد، ابعاد بسیار مناسب است، پلان طراحی بسیار قوی و زیبا است و به طور خلاصه توافقی است بین دنیایی از هیجان و سکوت و آرامش باشکوه که نشان دهنده طعم غنی زیبایی شناسی و زیبایی است.
- مسجد شیخ لطف الله اصفهان یکی از زیباترین مساجد جهان است. معماری مسجد به سبک اصفهانی است که توسط استاد محمدرضا اصفهانی طراحی و ساخته شده است. نام این معمار بزرگ بر روی لوح کوچکی در محراب مسجد ثبت شده است.
- مسجد شیخ لطف الله علاوه بر ارزش تاریخی و مذهبی، به دلیل معماری نیز شهرت جهانی دارد. آنچه این مسجد را از دیگر مساجد آن زمان متمایز می‌کند، طرح معماری متفاوت و کاشی‌کاری‌ها، معرق‌ها و تزئینات منحصر به فرد آن است. مسجد شیخ لطف الله اصفهان صحن و مناره ندارد و بازی نور و رنگ در اندرونی و بیرونی گنبد شگفتی‌های بسیاری را به همراه دارد.
حقایق جالب در مورد مسجد
یکی از بخش‌های مورد علاقه ما در مورد معرفی مسجد شیخ لطف الله شرح شگفتی‌های آن است. هنجارشکنی به کار رفته در طراحی این مسجد آن را از سایر مساجد دوره صفویه و تمام دوره ها متمایز می کند. پس در اینجا برای شما چند واقعیت جالب در مورد این مسجد زیبا آورده‌ایم:
وجود پله به جای شبستان
تجربه‌ای که بیشتر ما از ورودی مساجد داریم شبستان ورودی است که ما را به ساختمان مسجد می‌رساند، اما مسجد شیخ لطف الله این قاعده را رعایت نکرده و فاقد شبستان است. این بنا در روبروی عمارت عالی قاپو در میدان نقش جهان ساخته شده و برای حفظ تقارن میدان مربعی، امکان ساخت حیاط جلویی برای آن وجود نداشته است. به همین دلیل ورودی مسجد از چند پله تشکیل شده که شما را به سردر ورودی و در نهایت گنبد زیبای مسجد می‌رساند.
راهروی زیرزمینی به مسجد
در مسجد شیخ لطف الله اصفهان با یک گذر زیرزمینی مخفی مواجه خواهید شد! با وجود تردید باستان شناسان، شواهد موجود، حاکی از وجود راهروی زیرزمینی از کاخ عالی قاپو تا مسجد شیخ لطف الله است. در گذشته زنان و درباریان از این راه مخفی استفاده می‌کردند تا برای رسیدن به مسجد مجبور به عبور از وسط میدان نقش جهان نباشند.
مسجد شیخ لطف الله مناره ندارد
مناره برای مردم حکایت از وجود مسجد و محل اقامه نماز دارد، اما با توجه به اینکه مسجد شیخ لطف الله به عنوان مسجدی خصوصی برای شاه عباس و درباریان ساخته شد، نیازی به ساخت مناره برای آن نبود.
نقش طاووس در گنبد مسجد شیخ لطف الله
در بخش داخلی گنبد مسجد شیخ لطف الله نقش یک طاووس زیبا و اعجاب آور دیده می‌شود که به طرز عجیبی پرهای آن با ورود پرتوهای نور از طاق گنبد به داخل گنبد تشکیل شده و با تاریک شدن هوا ناپدید می‌شوند. این یکی از هنجارشکنی‌های مسجد شیخ لطف الله اصفهان به حساب می‌آید زیرا؛ در گذشته ترسیم اشکال حیوانات در مسجد رسم رایجی نبود. نقش طاووس در گنبد این مسجد با چنان ظرافتی خلق شده که به یکی از شگفتی‌های مسجد تبدیل شده است.
جهت ساختمان به سمت قبله
در معماری ایرانی-اسلامی شبستان مسجد را معمولاً در جهت قبله می‌سازند اما مسجد شیخ لطف الله اینگونه نیست زیرا میدان نقش جهان اصلاً در جهت قبله قرار ندارد. معمار مسجد برای حل این مشکل از راه حل منحصر به فردی استفاده کرده است. در بنای مسجد راهرویی از ورودی تا زیر گنبد ایجاد شده است. این راهرو با یک چرخش در زاویه 45 درجه و چرخش دیگر در زاویه 90 درجه جهت مسجد را به سمت قبله تنظیم می‌کند.
این چرخش با چنان ظرافتی در ساختار مسجد ایجاد شده است که در نمای بیرونی مسجد شیخ لطف الله اثری از آن دیده نمی‌شود. اگر از بیرون به مسجد نگاه کنید، ظاهر مسجد شمالی به جنوبی است، اما در حقیقت چرخش راهرو باعث شده است که فضای داخلی مسجد شیخ لطف الله اصفهان در جهت جنوب غربی- شمال شرقی قرار گیرد.
مسجد شیخ لطف الله الهام‌بخش میدان آزادی
احتمالاً فکرش را هم نمی‌کردید که معمار میدان آزادی تهران برای طراحی باغات و گلزارهای اطراف برج آزادی از طراحی داخلی گنبد مسجد شیخ لطف الله الهام گرفته شده است!
گشت زنی در قسمت‌های مختلف مسجد شیخ لطف الله اصفهان
مسجد شیخ لطف الله از همان ابتدا شما را به فکر فرو میبرد. هر یک از قسمت‌های مختلف آن از ورودی آن تا محراب را می‌توان یکی از دیدنی‌های اصفهان تلقی کرد چراکه از نظر معماری واقعاً خاص هستند. بنابراین فکر کردیم بهتر است گشت و گذار در قسمت‌های مختلف مسجد را در قالب تور گردشگری مجازی بیان کنیم. چشمانتان را ببندید و با ما وارد مسجد شوید.
ورودی مسجد شیخ لطف الله اصفهان
مقابل عمارت عالی قاپو در میدان نقش جهان بایستید، در فرورفتگی دیوار، ورودی مسجد شیخ لطف الله را می‌بینید. قاب این ورودی که از دور لاجوردی و منقوش به نظر می‌رسد، به راستی که خیلی زیبا و منحصربه فرد است.
ورودی مسجد شیخ لطف الله اصفهان چهار پله دارد که از آنها بالا می‌رویم. سپس دریای آبی کاشی کاری آغاز می‌شود. فضای ورودی با کاشی‌های هفت رنگ و مقرنس کاری از طرح‌های برجسته گل و گلدان تزیین شده است. ظرافت و زیبایی مقرنس‌ها به رنگ‌های لاجوردی، زرد، فیروزه‌ای، سفید و مشکی گره خورده است.
راهروی اصلی
از در چوبی که رد شدید به سردر ورودی اصلی مسجد می‌رسید که شما را به سمت شبستان اصلی راهنمایی می‌کند. طول راهرو اصلی حدود 28 متر است و دارای دو شکستگی 45 درجه و 90 درجه جهت رو به قبله محراب مسجد است. این دو شکستگی دو پیچ در راهرو ایجاد کردند که در ادامه از آنها می‌گذریم.
پس از روشنایی فضای میدان نقش جهان، ناگهان وارد فضای نیمه تاریک راهرو می‌شویم. نور راهرو توسط پنجره‌های مشبک سمت راست راهرو تامین می‌شود و با نور کم ایجاد شده به ما این امکان را می‌دهد تا با عادت کردن چشمانمان به نور کم، کاشی‌های زیبای راهرو را با رقص آبی و سبز ببینیم.
شبستان مرکزی
تماشای شبستان مرکزی یا شبستان اصلی مسجد شیخ لطف الله اصفهان که درست در انتهای راهرو قرار دارد، پاهای شما را از زمین جدا می‌کند و به راحتی شما را به پرواز می‌رساند. شبستان در فضایی مربع شکل به ضلع 19 متر ساخته شده است که دیوارهای آن با حرکت به سمت بالا از سطح زمین به شکل هشت ضلعی در می‌آیند تا اینکه این هشت ضلعی از ساقه گنبد به بعد به صورت دایره ای کامل در می‌آید. این تغییر شکل مربع به دایره یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد مسجد شیخ لطف الله است که از معماری دوره ساسانی وام گرفته شده است.
گنبد عظیم مسجد با کمک 8 طاق جناغی بزرگ که فضای شبستان مرکزی را به هشت قسمت تقسیم می‌کند، بر روی هشت پایه قرار دارد. طاق‌های شبستان با نقش‌های هندسی، کاشی‌های هفت رنگ، معرق و طرح‌های در هم تنیده گل و گیاه تزیین شده است. ترکیب خطوط هندسی و رنگ‌های آبی، زرد و فیروزه‌ای با نوری که از منافذ اطراف گنبد به داخل شبستان می‌رود، تصویری خاص و فراموش‌نشدنی برای هر گردشگری خواهد بود.
محراب مسجد شیخ لطف الله اصفهان
محراب این مسجد یکی از شاهکارهای معماری مساجد است که با کاشی‌کاری‌های ظریف و معرق کاری‌اش شبیه هیچ محراب دیگری نیست. قسمت فوقانی محراب طاق دندانه‌ای است که با نقوش اسلیمی ظریفی تزئین شده است. داخل محراب با صدف مقرنس و نقش گل و گیاه جذابیت خاصی دارد. شاید دلیل این جذابیت رنگ‌های خاص و یکدست محراب و هماهنگی خطوط و نقش‌های فضای داخلی آن باشد.
نوشته روی در ورودی
به طور کلی کتیبه‌های به کار رفته در ساخت مسجد شیخ لطف الله شامل کتیبه ورودی است که در ورودی مسجد به شما معرفی کردیم و کتیبه دیگر شامل دو کتیبه است که در کمربند داخلی گنبد قرار دارد. این کتیبه‌ها توسط یکی از معروف‌ترین تثلیث نویسان دوره صفوی به نام علیرضا عباسی نوشته شده است که شامل آداب ورود به مسجد و آیاتی از سوره‌های جمعه و نصر است.
گنبد مسجد، گنبدی که هرگز فراموش نمی‌شود
گنبد مسجد شیخ لطف الله اصفهان خود به تنهایی یکی از دیدنی‌های اصفهان و مدورترین گنبدهای جهان است که آخرین ضربه دیدنی هر گردشگری در این سرزمین عجایب است. در اینجا به پایان راه خود رسیده‌اید. در وسط شبستان درست زیر گنبد بزرگ مسجد بایستید، سرتان را بالا بگیرید. آیا تا به حال با این حجم عظیم زیبایی روبرو شده بودید؟
درباره بازی نور و رنگ در فضای مسجد شیخ لطف الله اصفهان
گنبد مسجد بر روی هشت طاق جناغی با 16 پنجره مشبک در بالای طاق‌ها قرار گرفته است. این پنجره‌ها پنجره‌های معمولی نیستند، بلکه دارای یک جفت توری، یک شبکه از داخل و یک خورشید از بیرون هستند که به صورت اسلیمی در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند.
نور خورشید که از این پنجره‌ها می‌گذرد در دو مرحله شکسته و به طور غیرمستقیم به داخل گنبد هدایت می‌شود و رنگ‌های کاشی‌ها را به رقص در می‌آورد. طبیعتاً نور بیشتری می‌توانست وارد فضای مسجد شود، اما شواهد نشان می‌دهد که طراح مسجد قصد داشته با محدود کردن نور ورودی، فضایی معنوی و زیبا ایجاد کند.
معمار مسجد شیخ لطف الله اصفهان با تابش نور به فضای گنبد و ایجاد ارتباط بین فضای بیرون و داخل با تاریکی و روشنایی، کاشی‌کاری و استفاده از رنگ در معماری، فضا را پویا کرده است. لاجوردی دستیابی به معنویت و عقل را زنده می‌کند و یادآور خاطرات جاودانه حق و مانند آن است. زرد نماد خرد و عشق است، این دو رنگ در مسیر گنبد جای خود را به فیروزه‌ای و نخودی می دهند. فیروزه‌ای عمیق تر از لاجوردی و نماد شادی و رضایت پروردگار و نخودی نماد فروتنی است. در نهایت این رنگ‌ها در مرکز گنبد سفید می‌شوند که تمثیلی از وحدت و نور ناب است.
سخن آخر…
مسجد شیخ لطف الله یکی از باشکوه‌ترین جاذبه‌های اصفهان است. اگر به اصفهان رفتید حتماً به دیدن این بنا در میدان نقش جهان بروید. این بنا از معماری و دکوراسیون منحصر به فردی برخوردار است که قطعاً ارزش بازدید را دارد. کاشی کاری این مسجد یکی از بهترین نمونه‌های معماری ایرانی اسلامی است و به جرآت می‌توان گفت که مانند آن در هیچ کجای دنیا نیست.
