آشنایی با پارک ملی گلستان جنگلی بکر در شمال شرق ایران

یکی از بزرگ ترین پارک های طبیعی ایران پارک ملی گلستان است که در مرز بین استان گلستان، خراسان شمالی و سمنان واقع شده است. تنوع زیست محیطی در این جنگل شباهت بسیار زیادی با کشورهای اروپایی دارد. علاوه بر این در این پارک قدیمی بیش از نیمی از پستانداران کشور در آن زندگی می‌کنند. زیبایی طبیعی این منطقه در کنار آبشارها، دریاچه‌ها، حیات وحش و غیره باعث شده است تا این منطقه جز یکی از دیدنی‌ترین مناطق ایران به شمار بیاید.

ما در این مقاله از سپنجا قصد داریم تا شما را با جنگل گلستان به عنوان قدیمی ترین پارک ملی ایران آشنا کنیم.

معرفی پارک ملی گلستان

استان گلستان از جمله استان‌های شمالی کشور است که به دلیل مجاورت با دریای خزر، از زیبایی و سرسبزی بسیار زیادی برخوردار است. یکی از تفاوت‌های اصلی این استان با سایر استان‌های شمالی وجود مکان‌های خشک و نیمه‌بیابانی در کنار جنگل‌های انبوه و دریا است. این ویژگی باعث شده است تا این استان به یکی از دیدنی‌ترین استان‌های کشور تبدیل شود.

پارک ملی گلستان جزو یکی از دیدنی‌های زیبا و چشم‌نواز این استان به شمار می‌رود. به طوری که هرساله گردشگران بسیار زیادی را برای دیدن از این مناظر بسیار زیبا به سمت خود جذب می‌کند. پارک گلستان به عنوان قدیمی ترین پارک ملی ایران، پناهگاه و محل زندگی بسیاری از حیوانات است و از نظر تنوع زیستی و جانوری جزو یکی از با ارزش‌ترین مناطق ایران به شمار می‌رود. همین موضوع باعث اهمیت این جنگل شده است.

جنگل بکر و دست‌نخورده ملی گلستان، در قسمت انتهایی شرق البرز و جنگل‌های شمالی ایران واقع شده است. سمت غربی این جنگل از روستای تنگراه شروع شده و در سمت شرقی به روستا رباط قره‌بیل خراسان شمالی خاتمه می‌یابد. قسمت بسیار زیادی از این پارک جنگلی در استان گلستان واقع شده است و تنها بخش کمی از آن در استان خراسان شمالی و سمنان قرار گرفته است.

مسیر دسترسی به جنگل گلستان

جنگل گلستان به عنوان گلوگاه استان گلستان شناخته می‌شود. فاصله این جنگل تا بجنورد 115 کیلومتر و فاصله آن با شهر گالیکش تنها 15 کیلومتر است. اگر شما هم قصد رفتن به پارک ملی گلستان دارید، می‌توانید از مسیرهای مختلف به این جنگل بکر و زیبا برسید. یکی از راه‌های پر رفت و آمد به این جنگل، مسیر گرگان به مشهد است که به عنوان اصلی‌ترین مسیر، شمال کشور را به استان خراسان وصل می‌کند.

فاصله این پارک دیدنی تا گرگان دو ساعت است. برای این منظور کافی است تا به شرق این استان و شهرستان گالیکش سفر کنید. با 15 کیلومتر رانندگی می‌توانید خودتان را به این پارک بکر و منحصر به فرد برسانید. همچنین امکان بازدید از سمت خراسان برای شما نیز فراهم است. فاصله پارک ملی تا بجنورد در حدود 159 کیلومتر است؛ بنابراین شما می‌توانید با تنها 2 ساعت رانندگی به این پارک زیبا برسید.

مسیر دسترسی دیگر به جنگل گلستان از طریق استان سمنان است. از آنجایی که بخش کوچکی از این جنگل در استان سمنان واقع شده است؛ بنابراین شما می‌توانید از طریق شاهرود به این جنگل سرسبز دسترسی داشته باشید.

آشنایی با جغرافیا و خصوصیات جنگل ملی گلستان

پارک ملی گلستان این بهشت گمشده ایران با وسعت 900 کیلومتری خود و برخورداری از تنوع جانوری و گیاهی به یکی از جاهای دیدنی استان گلستان تبدیل شده است. تنوع پوشش گیاهی این منطقه به بیش از 1350 گونه گیاهی می‌رسد؛ بنابراین این جنگل برای علاقه‌مندان به گل و گیاه یک مکان پیشنهادی مناسب است. از طرفی دیگر، این تنوع پوشش گیاهی باعث شده است تا شرایط زندگی برای 302 گونه‌ حیوانی فراهم شود.

از آنجایی که این منطقه بین دریای خزر و مناطق خشک شرقی واقع شده است، در نتیجه در قسمت‌های مختلف این پارک می‌توانید صخره‌های آهکی و همچنین تپه ماهورهایی با شیب کم را مشاهده کنید. همچنین قرارگیری این پارک در اقلیم‌های متفاوت باعث شده است تا برخی از قسمت‌های جنگل گلستان آب و هوایی نیمه خشک و برخی قسمت‌های دیگر آن مرطوب به نظر برسد.

فاصله این منطقه از سطح دریا بین 450 و 2411 متر است. دامنه تغییرات ارتفاعی پارک ملی گلستان در تنگراه بسیار کم و در قله دیورکجی به 2411 متر می‌رسد. این تفاوت ارتفاع باعث شده است تا در این منطقه تنوع زیستگاه و ریزبوم‌های مختلفی به وجود بیاید. به طور میانگین در این منطقه در طول سال بین 700 تا 150 میلی‌متر باران می‌بارد. همچنین در ماه‌های مختلف سال دمای هوا بین -25 درجه تا +35 درجه قابل تغییر است.

مشکلات زیست محیطی جنگل گلستان

شرایط آب و هوایی و طبیعی در این منطقه باعث افزایش زیستگاه پستانداران وحشی و جانوران گوناگون شده است. اما احداث جاده در این منطقه و حجم بالای تردد در آن باعث شده است تا زندگی گونه‌های حیوانی در این منطقه با خطر روبرو شود. به طوری که در سال‌های اخیر میزان مرگ و میر پستانداران این منطقه افزایش یافته است.

اگرچه مسئولین امر قصد داشتند تا مسیر تردد جاده‌ای جنگل گلستان را تغییر دهند، اما تغییر این مسیر هنوز انجام نشده است. از دیگر مشکلات پارک ملی گلستان می‌توان به سیل سال 1384 اشاره کرد. این سیل باعث شد تا بیش از 130 حیوان و در حدود 60 جغد در اثر برخورد با ماشین‌ها تلف شوند.

آتش سوزی و از بین بردن جنگل از دیگر مشکلات این منطقه به شمار می‌رود. برخی از شکارچیان برای رد گم کردن محیط‌بانان در این منطقه آتش روشن می‌کنند. گاهی این موضوع باعث حریق جنگل گلستان می‌شود و باعث شده است تا صدمات جبران‌ناپذیری به جنگل وارد شود.

تاریخچه جنگل گلستان

جنگل گلستان به عنوان نگین سرسبز شمال برای اولین بار در سال 1336 مورد حفاظت کانون شکار قرار گرفت. این منطقه حفاظت شده در ابتدا با نام آلمه وایشکی شناخته می‌شد. بعدها در سال 1342 این جنگل به پارک محمدرضاشاه تغییر نام پیدا کرد و در 22 فروردین 1343 شمسی نام پارک وحش را برای آن انتخاب کردند.

در شهریور 1350 محدوده‌ای با وسعت 34 هزار هکتار با نام قرخود، به قسمت شرقی این پارک اضافه شد و سرانجام در سال 1353 عنوان این جنگل به پارک ملی تغییر نام پیدا کرد. پارک ملی گلستان در سال 1354 به عنوان اولین پارک ملی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. در واقع این پارک به دلیل وسعت جنگل و انواع پوشش گیاهی خود، جزو 50 ذخیرگاه زیست محیطی کره زمین به حساب می‌آید.

دو منطقه قرخود و آلمه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی  و در سال 1357 دوباره از یکدیگر جدا شدند و نام این پارک به نام فعلی آن تغییر پیدا کرد. این منطقه در حال حاضر تحت حفاظت سازمان محیط زیست قرار گرفته است. جنگل ملی گلستان در سوم دی ماه سال 1387 هجری شمسی به عنوان میراث طبیعی ایران به ثبت رسیده است.

گونه‌های جانوری جنگل ملی گلستان

جنگل گلستان به عنوان یکی از زیستگاه‌های اصلی پستانداران و پرندگان کشور به شمار می‌رود. به طوری که بیش از یک سوم از پرندگان و نیمی از پستانداران کشور در این منطقه زندگی می‌کنند. تنوع  پستانداران این منطقه به 69 گونه می‌رسد. از جمله گوشتخواران بزرگ پارک ملی گلستان می‌توان به پلنگ، خرس قهوه‌ای و سمور جنگلی اشاره کرد.

پستانداران مهم این منطقه شامل به مرال، گوسفند وحشی و یا همان قوچ و میش، گراز، بز کوهی، آهوی ایرانی، گربه جنگلی، روباه سرخ، گرگ، وشق، روباه ترکمنی، تشی و غیره هستند. همچنین در این منطقه بیش از 18 گونه خفاش زندگی می‌کند.

یکی از حیوانات منحصر به فرد این منطقه گوسفند وحشی اوریال است که به عنوان نماد پارک ملی شناخته می‌شود. این گونه گوسفندی به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین گوسفندهای وحشی ایران به شمار می‌رود. جمعیت این گونه حیوانی نادر در سال 1350 به 150 هزار راس می‌رسید. در واقع سه چهارم کل جمعیت این گونه گوسفندی در جهان در این منطقه وجود داشت.

اگرچه در حال حاضر، جمعیت این گونه گوسفندی نادر، کاهش چشم‌گیری پیدا کرده است، اما شما می‌توانید به راحتی آنها را در ارتفاعات جنوبی جنگل گلستان ببینید. یکی از جاذبه‌های دیدنی  پارک ملی گلستان وجود تعداد زیادی گراز در کنار جاده است. به طوری که شما می‌توانید به راحتی به آنها غذا دهید. البته فقط گرازهای این منطقه با شما راحت هستند. اما سایر حیوانات این جنگل به شدت از انسان‌ها فرار می‌کنند.

متاسفانه شکار غیرمجاز برخی از جانوران این منطقه باعث شده است تا 19 گونه نادر از حیوانات پارک جنگلی دچار انقراض شوند. از جمله این حیوانات می‌توان به روباه ترکمنی، کل و بز، قوچ و میش، مرال و شوکا اشاره کرد.

پرندگان شناسایی شده در جنگل گلستان

تنوع گونه‌های پرندگان در جنگل گلستان در نوع خود بی‌نظیر است. در این منطقه در حدود 149 گونه پرنده یافت شده است. از این تعداد تنها 62 گونه به صورت دائم در این منطقه زندگی می‌کنند و 48 نوع آن تنها در فصل بهار و تابستان به این منطقه می‌آیند.

از جمله مهم‌ترین پرندگان پارک گلستان می‌‌توان به بلدرچین معمولی، بلبل، زنگوله بال، کبک، قرقاول، تیهو، زنگوله بال، ابیا، کوکر سینه سیاه، توکای باغی، زرده پره‌ها، زنبورک‌ها، دم‌سرخ‌ها، سهره‌ها، دارکوب سیاه و غیره اشاره کرد. همچنین پارک ملی گلستان زیستگاه پرندگان شکاری از جمله جغد خال‌دار، عقاب دوبرابر، عقاب دریایی دم‌سفید، دلیجه، سارگپه پابلند، سارگپه، قرقی، هما، بالابان، دال سیاه، دال و غیره است.

گونه‌های گیاهی جنگل زیبای گلستان

تنوع گونه‌های گیاهی این منطقه به دلیل تنوع اقلیمی آن بسیار زیاد است. از آنجایی که بخشی از این جنگل در منطقه مرطوب و بخش از آن در منطقه نیمه خشک قرار گرفته است، در نتیجه شما می‌توانید تنوع پوشش گیاهی این منطقه را به خوبی احساس کنید. این منطقه جنگلی به دلیل برخورداری از تنوع و رنگارنگی بسیار، یک تابلوی نقاشی زنده را برای شما به ارمغان می‌آورد.

گونه‌های مختلف گیاهی این پارک در نوع خود بی‌نظیر است. از جمله این گونه‌های گیاهی در قسمت نم‌خیر این منطقه می‌توان به ازگیل، توسکای قشلاقی، توت، داغداغان، ولیک، گوجه وحشی، انار وحشی، گلابی وحشی، گردو، ملج، کلهو، انجیر، سیامتو، شیرخشت و غیره اشاره کرد.

در نواحی خشک‌تر پارک ملی گلستان گونه‌های گیاهی به صورت درختچه‌های کاروان‌کش، گدار، درمنه، خارشتر، بوته‌های کلاه میر حسن، چوبک، زرشک، تغ، گز و سایر گونه‌های استپی وجود دارد. درختان ارس نیز در نواحی مرتفع این منطقه وجود دارد. در کف جنگل‌های پارک گلستان گیاهانی مانند سرخش و متامتی پراکنده شده‌اند.

جاذبه‌های دیدنی پارک گلستان

جذابیت‌ پارک گلستان تنها مختص گونه‌های جانوری و گیاهی آن نیست. بلکه این منطقه با شگفتی‌های طبیعی خود هوش را از سر شما خواهد برد. از جمله جاذبه های دیدنی جنگل گلستان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آبشارهای پر جوش و خروش: آب منشا زندگی و حیات در این منطقه است. آبشارها و رودخانه‌های پرآب بسیاری در این منطقه جریان دارند. یکی از بزرگترین آبشارهای ایران یعنی آبشار آق سو در این جنگل زیبا و رویایی قرار گرفته است. ارتفاع این آبشار به 70 متر می‌رسد. از دیگر آبشارهای دیدنی این منطقه می‌توان به آبشار اوچر با ارتفاع 110 متر اشاره کرد.

همچنین در پارک ملی گلستان رودخانه‌های پرآبی جریان دارد که زندگی و حیات را برای این منطقه به ارمغان آورده است. از جمله بزرگترین رودخانه‌های این پارک می‌توان به رودخانه قرتو، مادرسو و زاو اشاره کرد. آبشارها و رودخانه‌های خروشان این منطقه، یک محیط بسیار عالی را برای طبیعت‌دوستان فراهم می‌کند.

• چشمه‌های جوشان: بیش از 21 دهنه چشمه در این پارک تفریحی وجود دارد. از جمله مهم‌ترین چشمه‌های این منطقه می‌توان به چشمه دوشان، سردارخانه، گلستان، گلشن، جانو و کرکولی اشاره کرد. این چشمه‌ها با آب زلال و خنک خود در فصل تابستان، گردشگران را ترغیب می‌کند که برای استراحت و یا کمپ زدن در این منطقه بمانند.
• کوه‌ها و دره‌ها: جذابیت پارک گلستان با کوه‌ها و دره‌های این منطقه تکمیل شده است. اگر شما هم جزو کسانی هستید که علاقه به کوه‌پیمایی دارید، ارتفاعات پارک گلستان را به شما پیشنهاد می‌دهیم. رشته‌کوه‌های تنگه گل، المه، قره قاشلی، شاخا و یکه قدم زیبایی این منطقه جنگلی را دوچندان کرده‌اند.

همچنین در پارک ملی گلستان دره‌های عمیق و زیبایی از جمله دره قزقلعه، جمشید آباد، آلی دالی، قرغون، آق سو، آدنس و خشک وجود دارند.

تجهیزات لازم برای کمپ‌زنی در جنگل گلستان

اگر می‌خواهید که یک روز خاطره‌انگیز را در پارک گلستان سپری کنید، باید قبل از سفر حتما از وضعیت آب و هوایی منطقه مطلع شوید. در روزهای گرم سال دمای این منطقه بین 25 تا 35 درجه سانتی‌گراد متغیر است. اما ممکن است گاهی با بارندگی‌های لحظه‌ای، غافلگیر شوید. برای این منظور پیشنهاد می‌کنیم که حتما لباس‌های ضد آب، گرم و معمولی به همراه داشته باشید.

همچنین از آنجایی که قسمت‌های مختلف این پارک زیست‌بوم‌های متفاوتی دارد، در نتیجه بسته به مکان خود باید تجهیزات لازم و ضروری را به همراه داشته باشید. به عنوان مثال اگر قصد کوهنوردی در کوه‌های سر به فلک کشیده این منطقه را دارید، بهتر است حتما کفش و لباس مخصوص کوه‌پیمایی به همراه داشته باشید.

از طرفی دیگر پارک ملی گلستان محل زیست بوم حیوانات وحشی و پرندگان شکاری است؛ بنابراین اگر قصد کمپ زدن در این منطقه را دارید باید نسبت به این مسئله آگاه باشید و با همراه داشتن تجهیزات ضروری جلوی خطرات احتمالی را بگیرید.

امکانات تفریحی پارک گلستان

یکی از ویژگی‌های خوب این پارک است که برخلاف سایر پارک‌های کشور، دخالت انسانی در آن کمتر است؛ بنابراین اگر قصد سفر به این منطقه سرسبز شمالی را دارید، حتما باید تجهیزات کامل به همراه داشته باشد تا سفر شما از امنیت بیشتری برخوردار باشد. البته در برخی از قسمت‌های این جنگل محلی برای پارک ماشین و کمپ‌هایی برای استراحت  و اقامت شبانه وجود دارد.

از دیگر امکانات این پارک می‌توان به میز، نیمکت، سرویس بهداشتی، اجاق و سطل زباله اشاره کرد. همچنین برای کسب اطلاعات بیشتر یک ساختمانی به منظور بیان مسائل زیست محیطی در این منطقه وجود دارد. تماشای گل‌ها و گیاهان دارویی در فصل بهار، دیدن قارچ‌ها در فصل پاییز و تماشای گراز در تمامی فصول یک تجربه‌ی تکرارنشدنی را برای شما به ارمغان می‌آورد.

البته توجه به این نکته ضروری است که برخی حیوانات پارک ملی گلستان از جمله گراز احساس راحتی با انسان‌ها می‌کنند. اما شما بهتر است که جوانب احتیاط را رعایت کنید. بخصوص اگر کودکی به همراه دارید، بهتر است خطر این حیوانات را جدی بگیرید.

بهترین زمان برای دیدن پارک گلستان

اگر شما هم جزو طبعیت‌گردان‌های عاشق هستید و می‌خواهید که از این منطقه بکر و تماشایی شمال دیدن کنید، فصل بهار و تابستان را به شما پیشنهاد می‌کنیم. هوای مناسب و طبیعت زیبای این منطقه در این فصول گرم سال یک روز خاطره‌انگیز را برای شما به ارمغان می‌آورد.

همچنین اگر هوس مسافرت در فصل برگ‌ریزان پاییز را دارید، حتما لباس گرم و تجهیزات لازم و ضروری به همراه داشته باشید.

سخن نهایی

ما در این مقاله در رابطه با جنگل گلستان به عنوان یکی از دیدنی‌های استان گلستان صحبت کردیم. این جنگل دیدنی به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد خود نه تنها در ایران بلکه در جهان نظیر ندارد. اگر شما هم تجربه بازدید از این جنگل بکر و دیدنی را دارید، می‌توانید زیر همین پست نظر خودتان را با ما به اشتراک بگذارید.