هر آنچه که نیاز است در مورد قوم کرمانج بدانید!
قوم کرمانج یا کُرمانج، یکی از بزرگ‌ترین شاخه‌های قوم کرد است که برخلاف تصور عموم، فقط در مناطق غربی ایران زندگی نمی‌کنند. این قوم اصیل و دلیر، در استان خراسان شمالی و برخی شهرهای خراسان رضوی سکونت دارند و با گویش کرمانجی صحبت می‌کنند.
اگر به دنبال شناخت فرهنگ‌ها و اقوام متنوع ایرانی هستید، دعوت می‌کنیم با سپنجا همراه باشید تا با یکی از کمتر شناخته‌شده‌ترین اقوام ایران یعنی کرمانج‌های خراسان آشنا شوید.
پیشینه قوم کرمانج خراسان
قوم کرمانج از دیرباز در تاریخ ایران حضور پررنگی داشته و در بسیاری از نبردهای تاریخی برای دفاع از کشور نقش مهمی ایفا کرده‌اند. در دوره‌هایی از تاریخ، خراسان بارها مورد تاخت‌وتاز دشمن قرار گرفت اما این مردم غیور بودند که با شجاعت خود، مانع سقوط کامل سرزمینشان شدند.
از جمله نقاط تلخ در تاریخ این قوم، جدا شدن شهر فیروزه از ایران و الحاق آن به شوروی سابق است؛ مسئله‌ای که هنوز در حافظه تاریخی مردم کرمانج باقی مانده است.
اگر علاقه‌مند هستید تا بیشتر با فرهنگ و ریشه‌های این قوم اصیل آشنا شوید، بد نیست تا نگاهی به شجره‌نامه کرمانج‌های خراسان بیاندازید.
محل زندگی قوم کرمانج کجاست؟
امروزه شهرها و روستاهای استان‌های خراسان شمالی و رضوی اصلی‌ترین محل زندگی کرمانج‌ها هستند. شهرهایی مثل قوچان، شیروان، اسفراین، چناران، درگز، مشهد، کلات، آشخانه و نیشابور از مهم‌ترین نقاط کرمانج‌نشین هستند. همچنین طوایفی همچون ظفرانلو، بیچرانلو و قاچکانلو بزرگ‌ترین شاخه‌های این قوم هستند.
گستره پراکندگی کرمانج‌ها فراتر از خراسان است. در استان‌هایی چون آذربایجان غربی، ایلام، گیلان، دماوند تهران و حتی در کشورهایی چون ترکیه، سوریه و عراق نیز کرمانج‌ها زندگی می‌کنند.
پیش از سفر به دیار کرمانج‌ها، حتماً راهنمای سفر به خراسان شمالی را مطالعه کنید تا سفری جذاب و دیدنی به این دیار داشته باشید.
برای اجاره اقامتگاه در شهرهای کرمانج‌نشین مثل نیشابور یا شیروان، از سپنجا کمک بگیرید و سفر خود را با خیال راحت آغاز کنید.
برای اجاره سوئیت در نیشابور روی لینک کلیک کنید.
آداب و رسوم قوم کرمانج
1- ازدواج و مراسم عروسی
آیین‌های ازدواج کرمانجی‌ها هنوز هم رنگ و بوی سنت دارد. از مراحل مختلف نامزدی و شیرینی‌خوری گرفته تا حنابندان و عروسی، همه با مراسم خاصی برگزار می‌شوند. یکی از رسوم جالب، مراسم “چله‌بردن” برای عروس است که در شب یلدا یا نوروز انجام می‌شود. در این شب، خانواده داماد سینی‌های تزئین‌شده با نقل و نبات و هدایا را به خانه عروس می‌برند.
همچنین مراسمی به نام “خوانچه” نیز وجود دارد که همراه با موسیقی و رقص، هدایا را به خانه عروس می‌برند و جشنی شاد برگزار می‌شود.
2- کُشتی با چوخه
یکی از سنت‌های پهلوانی و بومی قوم کرمانج، کُشتی با چوخه است. این مسابقه هر ساله در شهرستان اسفراین و معمولاً در روزهای ۱۳ و ۱۴ فروردین برگزار می‌شود. این آیین محلی جلوه‌ای از روحیه پهلوانی و رقابت جوانان این دیار است.
3- شب یلدا و چله بزرگ
کرمانج‌ها برای شب یلدا اهمیت خاصی قائلند. آنان باور دارند زمستان از دو چله بزرگ و کوچک تشکیل شده و اولین شب چله بزرگ، همان شب یلدا، با حضور در خانه بزرگان، پذیرایی با آجیل، لبو، کدو و نواختن دوتار و رقص کرمانجی همراه است.
کشتی با چوخه
در خراسان شمالی و بین مردم کرمانج یک آئین جالب دیگر به نام کشتی با چوخه برگزار می‌شود که با رسم و مرام پهلوانی گره خورده است. محل برگزاری این مسابقات محبوب شهرستان اسرافین است و همیشه ۱۳ و ۱۴ فروردین هر سال برپا می‌شود. شرکت کنندگان کشتی با چوخه خراسان شمالی، جوانانی از سراسر استان خراسان هستند.
موسیقی و رقص کرمانج‌ها
موسیقی یکی از مهم‌ترین ارکان فرهنگی قوم کرمانج است. سه نوع موسیقی بزمی، آیینی و رزمی در بین آنان رایج است. موسیقی مقامی با مقام‌هایی مانند الله مزار، تورغه، زاری‌گل و… بیش از هزار سال قدمت دارد و توسط گروه‌هایی چون بخشی‌ها، عاشق‌ها و بلیروان‌ها اجرا می‌شود. دوتار، ساز اصلی این منطقه است که در کنار سازهایی مثل دف، نی، قشمه و کمانچه به کار می‌رود.
رقص کرمانجی نیز به اندازه موسیقی این دیار مهم شمرده می‌شود و از ارکان اصلی مهمانی‌ها و دورهمی‌های آنهاست. این رقص بسیار زیباست و اشکال مختلفی دارد که هر یک پیشینه تاریخی بی‌نظیری دارند. رقص آئینی سمائی، آله گز و قرسه‌ها برخی از مهم‌ترین رقص‌های قوم کرمانج هستند.
پوشش سنتی مردم کرمانج
لباس زنان و مردان کرمانج هارمونی بی‌نظیری از رنگ‌ها دارند و از چندین بخش مختلف تشکیل شده‌اند. در ادامه به معرفی پوشش زنان و مردان کرمانج پرداخته‌ایم.
پوشش زنان
زنان کرمانج لباس‌هایی رنگارنگ و زیبا به تن می‌کنند که از بخش‌هایی مانند:
یاشار: یاشار به روسری حریر و بلند زنان کرمانج اشاره دارد که معمولا طرحی از پر طاووس روی آن خودنمایی می‌کند و دور گردن پیچیده می‌شود. البته کرمانج‌ها در گذشته به کلاهی که زیر روسری پوشیده میشد یاشار می‌گفتند و آن را با سکه‌های قدیمی تزئین می‌کردند.
سربند: بخشی دیگر از پوشش زنان کرمانج سربند است. این سربند در واقع نوعی دستمال ساتن کوچک شبیه دستمال یزدی است که زنان کرمانج برای محکم‌کردن یاشار روی سر خود از آن استفاده می‌کنند.
گراس: گراس نیز پیراهن بلندی است که پوشش زنان کرمانج را کامل‌تر می‌کند و کمر تا پایین آن از دو طرف برش دارد. در انتخاب رنگ و پارچه گراس باید تناسب خاصی رعایت شود.
شیلوار: شیلوار بخش دیگر پوشش زنان کرمانج است که جذابیت بیشتری از سایر بخش‌ها دارد. این یک دامن چین چین مخمل به رنگ قرمز یا زرد است که بلندی آن تا زانو می‌رسد. شیلوار قرمز معمولا برای زنان متاهل و شیلوار زرد برای دختران مورد استفاده قرار می‌گیرد.
جلیقه: جلیقه در پوشش زنان کرمانجی نیز اهمیت زیادی دارد و جذابیت بیشتری در پوشش آنها ایجاد می‌کند. این جلیقه معمولاً مخملی و قرمز رنگ است. سکه‌های قدیمی که به آن «دراو» می‌گویند، تزئینات روی این جلیقه هستند.
چاروق: در کنار لباس زنان کرمانجی نوعی کفش محلی چرم به نام چاروق نیز استفاده می‌شود که پوشش محلی آنها را کامل می‌کند. چاروق جزئی از پوشش مردان این دیار نیز هست.
زنان این دیار در کنار لباس محلی خود از زیورآلات نقره مانند گوشواره و دستبند نیز استفاده می‌کنند.
پوشش مردان
مردان کرمانجی نیز از یک پوشش سنتی بسیار جذاب استفاده می‌کنند که از چهار بخش تشکیل شده است. در ادامه درباره هر بخش توضیحاتی مختصر می‌دهیم.
پیراهن: پیراهن سنتی مردان کرمانج به رنگ قرمز یا سفید است. معمولاً از جنس ساتن است و دو طرف آن چاک‌دار است. البته برخی از مردان رنگ سفید آن را می‌پوشند و دور تا دور یقه و مچ‌های آن نواردوزی شده است.
کمربند: کمربند یکی دیگر از بخش‌های پوشش مردان کرمانج است و اغلب تزئیناتی هماهنگ با تزئنات پیراهن آنها دارد. این کمربند علاوه بر زیباتر کردن پوشش مردان از خستگی آنها حین کار روزانه می‌کاهد و بخشی از آن آویزان است.
شلوار: این یک شلوار مشکی کاملاً ساده و راسته است که مردان حین پوشیدنش آن را از زانو به پایین داخل جورابی بافته شده از جنس پشم قرار می‌دهند.
پتاوه: پتاوه یکی پارچه بلند کتان به طول یک متر و عرض 20 سانتی‌متر است که مردان کرمانج در پوشش خود از آن استفاده می‌کنند. این پارچه بلند و باریک دورتادور ساق پا را پوشش می‌دهد و توسط ریسمان‌هایی به صورت ضربدری محکم می‌شود. در بخشی از این پارچه که معمولا در معرض دید قرار دارد، تزئیناتی دوخته می‌شود.
چاروق: چاروق در پوشش سنتی مردان نیز نقش اساسی دارد و در کنار جوراب پشمی آنها خیلی به چشم می‌آید. بد نیست بدانید که چاروق‌های زنانه و مردانه به طور کامل در طراحی و تزئینات متفاوت هستند. چاروق از صنایع دستی استان خراسان شمالی به حساب می‌آید و در حال حاضر کارگاه‌های سنتی قوچان و بجنورد بهترین چاروق‌ها را می‌دوزند.
با سپنجا سفری عاشقانه به زندگی کرمانج‌ها داشته باشید
اگر علاقه‌مندید که از نزدیک با مردم مهمان‌نواز کرمانج، سنت‌های زیبا و فرهنگ غنی‌شان آشنا شوید، سفر به خراسان شمالی را از دست ندهید. با سپنجا اقامتگاه خود را رزرو کنید و یک تجربه بکر و متفاوت را در دل ایران شرقی رقم بزنید.
کلام آخر
در این مقاله از سپنجا تمام سعی خود را به کار گرفتیم تا یکی از بزرگ‌ترین و برجسته‌ترین اقوام ایرانی یعنی قوم کرمانج را به شما معرفی کنیم. این قوم مانند سایر اقوام ایران به ایرانی بودن خود می‌بالند و در طول تاریخ فدارکاری‌های زیادی برای حفظ ارزش‌های این آب‌و‌خاک انجام داده‌اند. در بخش پیشینه این قوم به دلاوری‌های سرداران و بزرگان کرمانج در جهت آزاد سازی خراسان از دست دشمن اشاره کردیم اما ناباورانه است که کردهای کرمانجی نسبت به سایر اقوام کمتر شناخته شده هستند.
سوالات متداول درباره قوم کرمانج خراسان
1. کرمانج‌ها چه تفاوتی با سایر کردهای ایران دارند؟
کرمانج‌ها شاخه‌ای از قوم کرد هستند که برخلاف کردهای غرب کشور، در شمال شرق ایران (استان‌های خراسان شمالی و رضوی) سکونت دارند و گویش ویژه‌ای به نام کردی کرمانجی دارند.
2. چرا کرمانج‌ها در خراسان ساکن شده‌اند؟
در دوره صفویه و افشاریه، برای تقویت مرزهای شرقی ایران و مقابله با حملات ازبک‌ها، گروهی از کردهای کرمانج به دستور پادشاهان وقت به خراسان کوچانده شدند.
3. مراسم «چله‌بُردن» در فرهنگ کرمانجی چیست؟
چله‌بردن یکی از رسوم ازدواج کرمانج‌هاست که در شب یلدا یا نوروز برگزار می‌شود. خانواده داماد هدایایی را در سینی‌هایی زیبا برای عروس می‌فرستند که با خوراکی و پارچه‌های رنگارنگ تزئین شده‌اند.
4. چه لباس‌هایی در میان کرمانج‌ها رایج است؟
زنان کرمانج لباس‌هایی رنگارنگ شامل یاشار، گراس، شیلوار و جلیقه می‌پوشند و مردان پیراهن چاک‌دار، پتاوه، چاروق و کمربند مخصوص دارند. این پوشش‌ها هویتی فرهنگی و تاریخی دارند.
5. رقص و موسیقی کرمانجی چه ویژگی‌هایی دارد؟
رقص کرمانجی از ارکان اصلی جشن‌های آنهاست و با موسیقی اصیل مقامی همراه است که شامل بزمی، آئینی و رزمی است. دوتار، دف و قشمه سازهای اصلی این موسیقی هستند.
این لاطائلات چیه…رستم چشمگزک چه سمیه…کرمانج ها به همراه سوران ها و کلهر ها از زمان ساسانیان توی خاک ایران کنونی حضور داشتن
کرمانج ها برای جنگ با کسی به خراسان نرفتن
وقتی که پادشاهی عثمانی به خاک ایران حمله کرد و بخش اعظم مناطق کوردنشین رو اشغال کرد کرمانج های سلماس و ارومیه و خوی و ماکو(کوردهای شکاک) توی مرزهای ایران باقی موندن و کرمانج های آگری و حکاری و وان و… بخشی از خاک عثمانی شدن…هم مرز بودن این مردمان هم‌زبان باعث میشد قوای خودشون رو متحد کنن و برای بازپسگیری مناطق اشغالی با عثمانی وارد جنگ بشن…دولت بی‌کفایت و بی‌عرضه صفوی هم برای جلوگیری از این اتفاق به جای سعی در پس‌گرفتن خاک از دست رفته کوردهای کرمانج رو به خراسان و گیلان و گلستان و شیراز تبعید کرد تا اتحادشون رو از بین ببره و رضایت عثمانی رو جلب کنه
برای تطهیر کردن صفویان بی‌لیاقت تاریخ رو دستکاری نکنین لطفا