جزیره هرمز با طبیعت فردیندش و موقعیت استراتژیکی خود، مدتها مورد توجه قدرتهای استعمارگر قرار گرفته است. این جزیره که به “ادراردنیای خلیج فارس” معروف است، در عصر پرتغالیها به یکی از مهمترین پایگاههای این قدرت در منطقه تبدیل شد. این مقاله به موضوع آشنایی با تاریخچه پرتغالیها در هرمز میپردازد. با سپنجا همراه باشید تا از سرگذشت پرتغالیها و تأثیرات آنان بر این جزیره بیشتر بدانید.
ورود پرتغالیها به خلیجفارس
پنج قرن پیش، تسلط بر دریاها و مسیرهای تجاری جهانی، نخستین امپراتوریهای استعماری را پدید آورد. آلفونسو آلبوکرک، سردار مشهور پرتغالی، با هدف گسترش نفوذ کشورش در منطقه، تنگه هرمز را اشغال کرد. او معتقد بود که کنترل سه نقطه کلیدی مالاکا، عدن و هرمز، برتری بر تجارت جهانی را تضمین میکند. آثار حضور پرتغالیها همچنان در بسیاری از جزایر خلیج فارس، از جمله بندرعباس (که پیشتر به گمبرون معروف بود) و هرمز، به شکل قلعهها و استحکامات نظامی باقی مانده است.
قلعه پرتغالیهای جزیره هرمز، از مهمترین میراث برجایمانده از این دوره، بهعنوان مقر فرماندهی استعمارگران پرتغالی در جنوب ایران شناخته میشود. این بنای تاریخی در طی حدود ۳۰ سال ساخته شده و همچنان نمادی از تسلط پرتغالیها بر منطقه است.
قلعه پرتغالیها: معماری و ساختار
این قلعه در شمالیترین نقطه جزیره هرمز واقع شده و زمانی مرکز فرماندهی نیروی دریایی پرتغال در خلیج فارس بود. این بنای استراتژیک دارای بخشهای مختلفی از جمله سربازخانه، برج نگهبانی، کلیسا، آبانبار، زندان، سیاهچال، نوشخانه و تالار سخنرانی است. دیوارهای مستحکم قلعه، که در برخی نقاط تا ۳.۵ متر ضخامت دارند، گواهی بر اهمیت نظامی این بنا است. برجهای نگهبانی قلعه، که ارتفاعی در حدود ۱۲ متر داشتند، هنوز بهصورت بقایای قابل مشاهدهاند.
پسزمینه توسعه دریایی پرتغال
در قرن پانزدهم میلادی، پرتغالیها بهعنوان یکی از مهمترین قدرتهای دریایی دنیا شناخته میشدند. آنان با اکتشاف مسیرهای دریایی جدید، دنیای بازرگانی را متحول کردند. پرتغالیها با تسلط بر مسیرهای تجاری، به دنبال افزایش نفوذ خود در خاورمیانه و آسیا بودند.
تسخیر جزیره هرمز
پرتغالیها در سال 1507 میلادی به رهبری آلفونسو ده آلبوکرک وارد جزیره هرمز شدند و این جزیره را تسخیر کردند. اهمیت هرمز به دلیل موقعیت استراتژیکی و کنترل مسیرهای تجاری خلیجفارس، نقش مهمی در سیاستهای توسعهطلبانه پرتغالیها داشت.
اهمیت استراتژیک هرمز برای پرتغالیها
کنترل مسیرهای تجاری
جزیره هرمز به دلیل موقعیت استراتژیک خود، به پرتغالیها این امکان را میداد تا بر تمامی مسیرهای تجاری خلیجفارس نظارت داشته باشند. این مسیرها شامل انتقال ادویه، ابریشم، و کالاهای ارزشمند از آسیا به اروپا بود.
ساخت قلعه پرتغالیها
یکی از آثار بهجا مانده از دوران استعمار پرتغالیها، قلعه پرتغالیها در هرمز است. این قلعه بهعنوان پایگاه نظامی و تجاری پرتغالیها در منطقه عمل میکرد و از آن برای دفاع در برابر حملات استفاده میشد.
تأثیرات حضور پرتغالیها در هرمز
تغییرات اقتصادی
پرتغالیها با کنترل تجارت در خلیجفارس، تأثیرات عمدهای بر اقتصاد هرمز گذاشتند. آنان عوارض سنگینی بر کشتیهای تجاری اعمال کردند که به نفع خزانه پرتغال بود اما اقتصاد محلی هرمز را تحت فشار قرار داد.
تأثیرات فرهنگی
حضور پرتغالیها تأثیراتی بر فرهنگ محلی گذاشت، ازجمله ورود برخی واژگان پرتغالی به زبان بومی و تأثیر بر سبک معماری.
مقاومت مردم هرمز
با وجود نفوذ پرتغالیها، مردم هرمز همواره در برابر استعمار مقاومت کردند. این مقاومتها به شکل اعتراضات مردمی و تلاش برای بازپسگیری کنترل جزیره از استعمارگران دیده میشد.
پایان سلطه پرتغالیها
اتحاد صفویان و انگلیسیها
در سال 1622 میلادی، شاه عباس صفوی با همکاری کمپانی هند شرقی انگلیس، موفق شد پرتغالیها را از هرمز بیرون کند. این رویداد نقطه پایانی بر حضور پرتغالیها در خلیجفارس بود.
بازگشت هرمز به ایران
پس از اخراج پرتغالیها، جزیره هرمز دوباره به کنترل ایران بازگشت و نقش مهمی در تجارت و فرهنگ ایران ایفا کرد.
بازارچه ورودی قلعه
بازدیدکنندگان قلعه پرتغالیها ابتدا از بازارچهای عبور میکنند که پر از صنایع دستی اصیل هرمز است. در این بازارچه، هنرهای زیبای سوزندوزی، نقابهای زنانه و نقاشیهای منحصربهفرد روی شیشه به نمایش گذاشته شدهاند. این آثار توسط زنان هنرمند جزیره خلق میشوند و جلوهای از فرهنگ و تاریخ محلی را بازتاب میدهند. با این حال، برخی از این هنرها که با خاکهای رنگی طبیعی طراحی شدهاند، در معرض خطر نابودی قرار دارند و نیازمند توجه بیشتری هستند.
سخن پایانی
قلعه پرتغالیها نه تنها نماد تاریخی از دوران استعمار در جزیره هرمز است، بلکه یک فرصت عالی برای آشنایی با تاریخ غنی و فرهنگ خاص این جزیره فراهم میآورد. بازدید از این قلعه و کشف رازهای نهفته در دل آن میتواند تجربهای فراموشنشدنی باشد. برای داشتن تجربهای کامل و راحت از سفر به هرمز و بازدید از چنین جاذبههایی، میتوانید با سپنجا، بهترین گزینهها برای اقامت و خدمات تور در این جزیره را انتخاب کنید. سپنجا همراه شماست تا از سفر به هرمز، از جاذبههای تاریخی تا تجربه اقامتی دلنشین، بهترین بهره را ببرید.
سوالات متداول (FAQ)
1. چرا پرتغالیها به جزیره هرمز علاقهمند بودند؟
پرتغالیها به دلیل موقعیت استراتژیک جزیره هرمز و کنترل بر مسیرهای تجاری خلیجفارس به این جزیره علاقهمند بودند.
2. قلعه پرتغالیها چه نقشی در تاریخ هرمز داشت؟
این قلعه بهعنوان پایگاه نظامی و تجاری پرتغالیها استفاده میشد و نقش مهمی در دفاع از جزیره داشت.
3. چه زمانی پرتغالیها از هرمز اخراج شدند؟
در سال 1622 میلادی، پرتغالیها با اتحاد صفویان و انگلیسیها از هرمز اخراج شدند.
4. تأثیر حضور پرتغالیها بر اقتصاد هرمز چه بود؟
پرتغالیها با اعمال عوارض سنگین بر کشتیهای تجاری، اقتصاد محلی هرمز را تحت تأثیر قرار دادند.
5. آیا آثار تاریخی دیگری از دوران پرتغالیها در هرمز باقی مانده است؟
مهمترین اثر تاریخی باقیمانده از دوران پرتغالیها در هرمز، قلعه پرتغالیها است که همچنان قابل بازدید است.
