مشهورترین کاروانسراهای ایران

کاروانسراهای ایران از دیدنی‌ترین و مهم‌ترین آثار تاریخی کشور هستند و روزی روزگاری برای کاروان‌ها(گروه‌های مسافران) مکان‌هایی برای استراحت و شادابی ارائه می‌کردند که می‌توانستند توقف کنند، غذا بخورند و مدتی را با آرامش در آنجا بگذرانند.

بقایای برخی این هتل‌ها و استراحتگاه‌های اولیه در کنار جاده‌ها و در شهرهای ایران پراکنده‌اند. بسیاری از آنها از شاهکارهای هنری و معماری عصر خود به شمار می‌روند و این روزها به هتل‌های سنتی مجهز تبدیل شده‌اند. با سپنجا همراه شوید تا این کاروانسراهای شگفت انگیز و کم‌نظیر را بشناسید.

کاروانسرا چیست؟

با افزایش رفت و آمد در مسیر جاده ابریشم، ساخت کاروانسراها نیز افزایش یافت. آنها به‌عنوان پناهگاه‌های امن مورد نیاز بودند، نه فقط از نظر آب و هوا و آب و هوا، بلکه از طرف راهزنانی که کاروان‌های حامل ابریشم، ادویه‌ها و سایر کالاهای با ارزش را هدف قرار می‌دادند.

طرح این سازه‌ها نیز نشان دهنده هدف حفاظتی آنها بود. کاروانسراهای ایران اغلب در خارج از نزدیک‌ترین شهر یا روستا ساخته می‌شدند و دور تا دور آن‌ها را دیوارهای عظیمی شبیه به یک قلعه با برج‌های دیده‌بانی احاطه کرده بودند.

در قرن شانزدهم و هفدهم میلادی، جاده‌های پرتردد ایران مملو از این کاروانسراها بود و هر کدام توسط حاکم محلی به عنوان نمادی از امنیت و آسایش مسیرهای کاروانیان ساخته شده بود. این بناهای تاریخی جذاب که زمانی بسیار پررونق بودند، هزاران داستان را در دل خود نگه داشته و گاه به خزانه اسرار مهمانان خود تبدیل شده‌اند.

امروزه برخی از این کاروانسراهای قدیمی بازسازی و به هتل‌های سنتی تبدیل شده‌اند که می‌توانید برای سفرهای کویری چند روزه خود در آن اقامت کنید و آرامش کویر را با تمام وجود احساس کنید! ما لیستی از مهم‌ترین کاروانسراهای کشور را در زیر ارائه داده‌ایم که شامل:

کاروانسرای سعدالسلطنه

یکی از مهم‌ترین کاروانسراهای ایران، کاروانسرای سعدالسلطنه واقع در شهر قزوین است که با زیبایی بی‌نظیر خود در این شهر خودنمایی می‌کند. این مهمانسرای باستانی که به عنوان بزرگ‌ترین کاروانسرای مسقف ایران شناخته می‌شود، قدمت آن به زمان ناصرالدین شاه قاجار (اواخر قرن نوزدهم) برمی‌گردد و با نام‌های سرای سعدیه و سرای سعادت نیز شناخته می‌شود.

این سازه در گذشته به عنوان بزرگ‌ترین مرکز تجاری شهر مورد استفاده تجاری بوده است و معماری آن به قدری شگفت انگیز و منحصر به فرد است که از دیدن آن شگفت زده خواهید شد.

کاروانسرای سعدیه از بناهای هزارتویی تشکیل شده و اطراف آن را اتاق‌هایی زیبا با تزئینات هنری احاطه کرده است. کاروانسرا دارای ورودی‌های متعدد، 7 حیاط بزرگ، اتاق‌ها، راهروها و دهلیزهایی است که با آجرکاری ظریف تزئین شده‌اند. مهم‌ترین قسمت کاروانسرا، بخش چهارسوق است که گنبدی بزرگ با کاشی کاری‌های دیدنی در بالای آن قرار دارد.

برای اجاره سوئیت در قزوین روی لینک کلیک کنید.

کاروانسرای قصر بهرام

کاروانسرای قصر بهرام نیز، از نظر معماری بسیار قابل توجه است. اگر از بیرون به این ساختمان نگاه کنید، ساختمانی مربع شکل می‌بینید که نمای آن با سنگ آهک بزرگ سفید پوشیده شده است اما برخلاف اکثر کاروانسراهای ایران، در ساخت آن از خشت استفاده نشده است. دو دروازه شمالی و جنوبی اجازه ورود و خروج به کاروانسرا را می‌دهند و چهار برج بلند و نیم دایره شکل ظاهر آن را با شکوه تر می‌کند.

دروازه‌ها مهمانان را به یک حیاط بزرگ هشت ضلعی هدایت می‌کنند که توسط 24 اتاق احاطه شده است. حوض تزئینی عمیق و برجسته در وسط این حیاط ظاهر سنتی آن را تکمیل می‌کند. کاروانسرای قصر بهرام درست در وسط منطقه وسیع حفاظت شده دشت کویر و تقریباً بدون سکنه واقع شده است. این مکان آرام و عالی اخیراً به مکانی عالی برای ستاره شناسان، عکاسان نجومی تبدیل شده است زیرا از هرگونه آلودگی نوری دور است.

کاروانسرای زین الدین

در زمان صفویه که ساخت کاروانسرا در ایران رایج بود، کاروانسرای زین‌الدین در نزدیکی شهر مهریز ساخته شد. این از بهترین کاروانسراهای ایران و تنها کاروانسرای مدور ایران است که در 60 کیلومتری یزد به کرمان و در 500 متری جاده اصلی واقع شده و با جایزه بهترین مرمت بناهای تاریخی پذیرای مهمانان کویری است. این کاروانسرا که از شاهکارهای معماری دوره صفوی است به دستور زین‌الدین حاکم کرمان در قرن هفدهم میلادی برای ارائه تسهیلات به مسافران جاده ابریشم ساخته شد. کاروانسرای زین الدین پس از مرمت به عنوان مسافرخانه فعالیت می‌کند.

بنای 400 ساله زین‌الدین از آجرهای سفالی پوشیده شده با کاه‌گل ساخته شده و یک بنای دو طبقه با حیاط میانی 16 ضلعی و حوض آب است. برخلاف روش معمول ساختمان سازی در معماری اسلامی، زین الدین به صورت مدور طراحی شده است. این کاروانسرا یکی از زیباترین بناهای دوره صفویه است و از نظر مصالح معماری با هیچ بنای مشابه دیگری قابل مقایسه نیست.

دلیل انتخاب شکل گرد و مدور برای این کاروانسرا از کاروانسراهای ایران، مقاومت در برابر طوفان‌های شن در کویر مرکزی و تعدیل دمای داخل آن بوده است. با این حال، برخی از کارشناسان دلیل سومی را برای شکل گرد بودن سازه ذکر کرده‌اند و معتقدند که این نوع ساخت و ساز برای محافظت بیشتر از مکان در برابر غارت و حمله راهزنان انتخاب شده است. این کاروانسرا در حال حاضر با کوچک‌ترین تغییراتی در ساختمان به عنوان هتل مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کاروانسرای تی تی

بانو تی تی که عمه یکی از پادشاهان صفوی(قرن هفدهم) بود، تصمیم گرفت کاروانسرای زیبایی را در شهر سیاهکل واقع در شمال ایران بسازد و نام خود را بر آن بگذارد. این اتفاق افتاد و امروز در 10 کیلومتری جاده سیاهکل – دیلمان، در دامنه تپه‌ای مرتفع و سرسبز، کاروانسرای حیرت‌انگیز تی تی را می‌بینید که با سنگ و آجر ساخته شده است. این مجموعه از یک حیاط مرکزی، یک گذرگاه هشتی و دو ایوان کوتاه تشکیل شده است. این مکان به عنوان میراث ملی ایران به ثبت رسیده است.

کاروانسرای رباط شرف

کاروانسرای تاریخی رباط شرف یکی دیگر از زیباترین و مهم‌ترین کاروانسراهای ایران است. قدمت این کاروانسرا به سال 1144 میلادی برمی‌گردد و در 45 کیلومتری شهرستان سرخس واقع شده است. این کاروانسرا از دو حیاط چهار ایوانی به هم مرتبط است که به داشتن برخی از متنوع‌ترین و زیباترین تزئینات آجری در معماری ایرانی مشهور است.

رباط شرف با نمای گچ و آجر یکی از شاهکارهای معماری ایران را به نمایش گذاشته است. وقتی از دور به این کاروانسرا نگاه می‌کنید انگار قلعه بزرگی در مقابل شما قرار دارد اما با رفتن به داخل آن کاخی باشکوه برایتان نمایان می‌شود. معماری اسلامی و رعایت دقیق تمامی اصول معماری ایرانی در ساخت این کاروانسرا آن را به عمارتی کاخ مانند تبدیل کرده است. در زبان فارسی اصطلاح عربی رباط به معنی استراحتگاه مستحکم در مسیر خشکی است. این اصطلاح تا قرن شانزدهم رایج بود و پس از آن با کاروانسرا یا رباط جایگزین شد.

کاروانسرای مادر شاه از مهم‌ترین کاروانسراهای ایران

در میان آثار معماری به جا مانده از دوران صفویه در اصفهان، مجموعه‌ای قابل توجه به جای مانده است که شامل مدرسه، بازار کوچک و کاروانسرا است که در کنار خیابان چهارباغ اصفهان مانند نگینی بی‌نظیر می‌درخشد.

این مجموعه که امروزه به هتل عباسی اصفهان معروف است، حدود 300 سال پیش به عنوان کاروانسرای سلطنتی ساخته شد و با پروژه مرمتی در سال 1338 به هتلی مجلل تبدیل شد. این مجموعه به دستور شاه سلطان حسین صفوی(1722-1694) ساخته شد و او این مجموعه را به مادرش هدیه داد و به همین دلیل در قدیم این مکان به عنوان مسافرخانه مادر شاه شناخته می‌شد. این کاروانسرا به مکانی مهم برای تجارت اصفهان تبدیل شد، اما در اواخر حکومت صفویه با حمله افغان‌ها به اصفهان، آسیب های جدی به این مجموعه وارد شد.

هتل عباسی امروز گنجینه‌ای از هنر معماری و ظرافت منحصر به فرد هنرمندان اصفهانی، موزه‌ای از بدیع‌ترین و زیباترین آثار هنری است. عباسی از کهن‌ترین کاروانسراهای ایران ، محیطی جذاب را در کنار بسیاری از امکانات مفید ارائه می‌دهد که برای ارتقای کیفیت اقامت شما طراحی شده است.

کاروانسرای وکیل

کاروانسرای دوطبقه وکیل در بازار وکیل کرمان واقع شده است. ساخت این کاروانسرا به دستور محمد اسماعیل خان وکیل الملک آغاز و در زمان مرتضی قلی خان در سال 1287 هجری قمری به پایان رسید. 81 اتاق در طبقه همکف و 39 اتاق در طبقه بالای این کاروانسرا ساخته شده است و بنا آن با گچ بری و کاشی کاری خیره کننده آراسته شده است.

کاروانسرای شاه عباسی

کاروانسرای شاه عباسی که یادگاری از دوران صفویه است، در خیابان شهید فلاحی شهرستان دامغان واقع شده است. این سازه دارای یک درگاه بلند، تالار وسیع و چندین اتاق متنوع است. بالای در ورودی یک ایوان قرار دارد. دیوارهای این کاروانسرا آجری است و ارتفاع آن به 5 متر می‌رسد.

کاروانسرای دودهک

این بنا در حاشیه شرقی رودخانه قمرود و در مسیر جاده دلیجان به روستای خورهه قرار دارد. این کاروانسرا از کاروانسراهای ایران یادگاری از دوران صفویه است و برج‌های ساخته شده بر روی هر یک از باروهای شرقی، شمالی و غربی آن نشان می‌دهند که این بنا مانند یک واحد دفاعی ساخته شده است.

بعد از دروازه ورودی، ایوانی با پلکانی است که به حیاط منتهی می‌شود. ایوان شرقی، روی انبار زیرزمین ساخته شده است. سمت راست ایوان دو حجره است که اولی مربع شکل بوده و به عنوان محل اقامه نماز کاروانسرا استفاده می‌شده و چهار گوشه بنا به عنوان انبار اجناس مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

کاروانسرای بیستون (شیخ علی خان)

این کاروانسرا که در بیستون واقع شده و دارای چهار ایوان است، توسط شیخ علی خان زنگنه ساخته شده است. بنای آن مستطیل شکل است و در حیاط مستطیل شکل آن ۴۷ اتاق برای مسافران وجود دارد.

کاروانسرا دارای 4 برج مدور در چهار گوشه و 14 اتاق در امتداد ورودی است. با توجه به نوع مصالح به کار رفته در ساخت این کاروانسرا از کاروانسراهای ایران، قدمت سازه به دوران صفویه می‌رسد. اما در شالوده آن می‌توان به سنگ‌های تراشیده شده دوره ساسانی اشاره کرد. در بیستون کاروانسراهای دیگری که در پلان‌های مختلف ساخته شده‌اند نیز دیده می‌شود. اینها مربوط به اواخر دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی است.

کاروانسرای محمد آباد خره (خورهه)

کاروانسرای محمد آباد خورهه مربوط به شهر قزوین است و در جاده قزوین – بوئین زهرا واقع شده است. این سازه بازمانده‌ای از دوران صفویه و یک سازه پنج ضلعی با دو برج مدور و یک حیاط مستطیل شکل است. این سازه به صورت زاویه‌ای ساخته شده است و بین هر یک از چهار ضلع آن یک طاق بلند دیده می‌شود.

کاروانسرای قلعه سنگی

این کاروانسرا به سبک چهار ایوانی طراحی شده است. این بنا عمدتاً سنگی است و به دوران صفویه می‌رسد. این سازه از هم پاشیده دارای چهار برج نیم دایره در ضلع غربی و شرقی است.

کاروانسرای لاسجرد

این کاروانسرا که یکی از زیباترین کاروانسراهای ایران است در روستای لاسجرد سمنان ساخته شده  و بنای آن مربوط به دوران شاه عباس صفوی اول است. سازه از دو ایوان و یک حیاط بزرگ با 24 اتاق یا حجره در اطراف آن تشکیل شده است و دو ایوان در شرق و غرب بنا قرار دارد که به راهروها متصل می‌شوند. سقف این ایوان‌ها از نظر طراحی پیچیده و قوسی یا بشکه‌ای شکل است. این سازه دارای چهار ورودی است که حیاط را به راهرو متصل می‌کند. این ورودی‌ها دارای سقف‌های قوسی نیز هستند. این بنا علاوه بر آجر و سنگ از مخلوط گچ و ملات ساخته شده و چندین بار مورد تعمیر قرار گرفته است.

کاروانسرای حوض

کاروانسرای مذکور در گذشته محل تردد مسافران زیادی در مسیر تهران – قم – اصفهان بوده است. اما امروز به دلیل انحراف مسیر سابق، این مسافرخانه از وجود مسافر محروم شده است.

کاروانسرای طبسی

کاروانسرای طبسی که در دوره قاجار ساخته شده است، یکی دیگر از کاروانسراهای ایران است. این کاروانسرا نیز نوعی بنا است که می‌تواند گروه یا کاروانی را در خود جای دهد و یکی از بزر‌گترین بناهای معماری دوره اسلامی به شمار می‌رود.

این کاروانسرا دارای قسمت‌های زیادی مانند ایوان، کوشک، حجره، انبار و انبار است. همچنین در میان بناهایی قرار دارد که دارای دو ایوان و مربع شکل هستند. این بنا بنایی بسیار ساده است که طاق‌های سلولی آن به صورت هلالی و به سبک حجره‌هایی است که در معماری ایرانی به چشم می‌خورد.

کاروانسرا سرایان

کاروانسرای سرایان یک کاروانسرای دوره صفویه (1501-1736) در شهر سرایان در استان خراسان جنوبی است. واقع در یک مجموعه تاریخی متشکل از یک مسجد، یک حمام باستانی با کتیبه‌ای سنگی مربوط به سال 1544، یک آب انبار (مخزن سنتی برای آب آشامیدنی)، با کتیبه‌ای مربوط به سال 1667، و یک بازار قدیمی است.

 کاروانسرای خانات

کاروانسرای خانات یکی از مشهور ترین کاروانسراهای ایران است که بر اساس نوع معماری‌اش به‌نظر در اواخر سال‌های سلطنت ناصرالدین شاه در حوالی تهران ساخته شده است. در برخی از منابع بیان شده که به دلیل قرار گرفتن تهران در مسیر شهرهای مهم دیگر، تصمیم بر این شد که در شهر تهران چندین مسافرخانه ساخته شود تا تجار و مسافرانی که در این مسیر هستند مکان مناسبی برای استراحت داشته باشند. کاروانسرای خانات نیز یکی از همان مسافرخانه‌ها است که آن زمان در اطراف شهر تهران ساخته شد.

رفته رفته به دلیل توسعه‌ی بافت شهری تهران، این کاروانسرا هم در محدوده‌ی شهری تهران قرار گرفت و به عنوان اولین کاروانسرای درون شهری به فعالیتش ادامه داد. تاریخ دقیقی از سال ساخت این کاروانسرا وجود ندارد اما همانطور که گفته شد، نوع معماری این بنا متعلق به یک قرن و نیم پیش یعنی اواخر سلطنت ناصرالدین شاه قاجار است. همچنین وجود یک نقشه این ماجرا را بیشتر به واقعیت نزدیک می‌کند؛ نقشه‌ای که در سال 1270 هجری شمسی توسط ابوالقاسم نجم الملک که از دولت‌مردان قاجار و پهلوی بود در دسترس قرار گرفته است مشاهده می‌شود که کاروانسرای خانات در مجاورت میدان امین‌السلطان واقع شده است.

کاروانسرای خانات در زمینی به مساحت  10500 متر مربع که حالتی چهارگوش و غیر متقارن دارد ساخته شد. این کاروانسرا دارای 54 حجره است؛ به این صورت که در هر ضلع آن می‌توان 13 حجره را مشاهده کرد. در معماری این بنا از گره‌سازی و آجرکاری بهره گرفته شده و از چوب، سنگ، گچ و گل در ساخت آن استفاده شده است. یکی از منحصر به فردترین ویژگی‌های این کاروانسرا می‌توان به درب چوبی آن اشاره کرد که 6 متر ارتفاع دارد و از چوب چنار به وجود آمده است.

این کاروانسرا در سال 57 متوجه یک آتش‌سوزی شد که باعث تغییر کاربری پیدا کردن آن شد.

کاروانسرای دیر گچین قم

کاروانسرای دیر گچین یکی دیگر از کاروانسرا های ایران است که قدمتی 1700 ساله دارد. سنگ بنای کاروانسرای گچین قم در زمان ساسانیان گذاشته شد و به مرور زمان در دوره‌های سلجوقی، صفوی و قاجار بازسازی شد. 6 برج مخصوص نگهبانی و 44 حجره در مساحتی مربع شکل به اندازه‌ی 12 هکتار این کاروانسرا را به وجود آورده است.

حوض‌خانه، مسجد، آشپزخانه، اصطبل، آسیاب، حمام، فاضلاب، سرویس بهداشتی و حجره‌ی خوراکی‌ از بخش‌هایی هستند که در این کاروانسرا ساخته شده‌اند و به دلیل وجود این همه امکانات در این کاروانسرا، عنوان “مادر کاروانسراهای ایران” را به آن اختصاص داده‌اند.

این کاروانسرا در یکم مهر سال 1382 با شماره‌ی 10408 به ثبت آثار ملی ایران رسید. پس از ثبت ملی این کاروانسرا، بازسازی و مرمت آن شروع شد و به طور کامل آمادگی پذیرایی از مسافران را پیدا کرد؛ به این صورت که مسافران در حال حاضر می‌توانند به اقامت در این کاروانسرا بپردازند.

در گذشته برای امنیت مسافرانی که در کاروانسراها اقامت می‌کردند بسیار برنامه‌ریزی می‌شد. کاروانسرای گچین قم نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ به این صورت که مجموعه‌ی ورودی کاروانسرا در ضلع جنوبی قرار گرفته و از دروازه‌ای بزرگ تشکیل شده که دارای 12 ورودی، چندین اتاق و فضایی هشتی است. نکته‌ای که در مورد هشتی این کاروانسرا قابل توجه است این است که هشتیِ آن دارای 2 طبقه است و ارتفاعی 15 متری دارد؛  ارتفاع زیاد هشتی این کاروانسرا ویژگی منحصر به فردی است که آن‌ را از سایر کاروانسراها متمایز می‌کند.

اتاق‌های قسمت ورودی به صورت مستقیم به کاروانسرا متصل نیستند و احتمال زیاد بر این است که این اتاق‌ها مکان مستقر شدن محافظان و نگهبانان کاروانسرا بوده‌اند.

از نقاط دیگر تامین کننده‌ی امنیت مسافران می‌توان به دو برجی که در دو طرف ورودی اصلی قرار دارند اشاره کرد که دیوارشان ضخامتی به اندازه 3 متر دارد.

کاروانسرای مرنجاب

شاه عباس به ساختن کاروانسرا علاقه‌ی بسیاری داشت؛ به همین دلیل در دوره‌ی حکومت خود یعنی صفویه، کاروانسراهای بسیاری را در سراسر ایران بنا کرد. کاروانسرای مرنجاب نیز یکی از همین کاروانسرا های ایران ی است که در دوره‌ی صفویه ساخته شد. کاروانسرای مرنجاب در تاریخ 1012 هجری به دستور شاه عباس صفوی بنا شد تا مسافرانی که از مسیر جاده‌ی ابریشم عبور می‌کنند بتوانند به راحتی در این اقامتگاه اسکان کنند.

ساختمان این کاروانسرا در یک زمین مربع شکل 3500 متری واقع است که تعداد غرفه‌های مخصوص اقامت آن به 29 اتاق می‌رسد. در محدوده‌ی این کاروانسرا می‌توان یک قنات مملوء از آب شیرین را مشاهده کرد که جذابیت این کاروانسرا را چند چندان کرده است؛ به این صورت که توریست‌های بسیاری به دلیل این تضاد کم‌نظیر به این اقامتگاه جذب می‌شوند؛ که حق هم دارند، زیرا مشاهده‌ی یک قنات پر از آب شیرین در یک منطقه‌ی کویری بسیار زیبا و منحصر به فرد است.

کاروانسرای مرنجاب در مسیر مشهد، تربت حیدریه و شهر کاشان به سمت شرقی ایران بوده است و به همین علت به عنوان “کاروانسرای مرنجاب تربت حیدریه” در بین مسافران خراسانی معروف است.

سال 1378 کاروانسرای مرنجاب توسط سازمان میراث فرهنگی کشور خریداری و مرمت شد و از حالت قبلی خود که متروکه و مخروبه‌ای بیش نبود تغییر پیدا کرد و یک جان تازه گرفت. این کاروانسرا بعد از مرمت تبدیل به یک اقامتگاه شد که مسافران در حال حاضر می‌توانند در آن به اقامت بپردازند.

کاروانسرای مرنجاب برای کسانی که عاشق کویر و اقامت در مناطق کویری هستند، گزینه‌ی بسیار مناسبی است. مسافران می‌توانند در غرفه‌های این کاروانسرا اقامت کنند و از بافت تاریخی و زیبایی‌های آن نهایت استفاده را ببرند.

کاروانسرای ده نمک

اقامتگاه بوم‌گردی ده نمک یکی دیگر از کاروانسراهای ایران است که مثل بسیاری از کاروانسراهای دیگر در دوره‌ی صفویه ساخته شده است. این اقامتگاه در فاصله‌ی 75 کیلومتری از سمنان یعنی در روستای ده نمک واقع شده است. این روستا  از قسمت شمال با رشته‌ کوه‌های البرز، از قسمت جنوب با دشت کویر و از قسمت شرق با شهر سرخه همسایه است و در فصل‌های سرد سال مسافران بسیاری را به خود جذب می‌کند.

کاروانسرای ده نمک 26 باب اتاق دارد که به صورت‌ اتاق‌های دو تخته، سه تخته، شاه نشین و همچنین سوئیت‌های چهار تخته آمادگی پذیرایی از مسافران را دارد. حمام و توالت‌های ایرانی و فرنگی به غیر از سوئیت‌های 4 تخته در سایر اتاق‌ها وجود ندارد و افراد ساکن در این اتاق‌ها باید از سرویس‌های مشترک مجموعه استفاده کنند.

این اقامتگاه بوم‌گردی رستورانی دارد که انواع غذاهای محلی و سنتی را می‌توان در آن امتحان کرد‌. چایخانه، رصدخانه، بازارچه سنتی، اسپلیت، سیستم گرمایشی بخاری، سیستم سرمایشی پنکه و کولر آبی نمونه‌هایی از خدمات و امکانات ارائه شده در این اقامتگاه هستند که به منظور راحتی مسافران ساخته شده‌اند.

اقامت در این کاروانسرا این امکان را برای افراد به وجود می‌آورد تا بتوانند به مجموعه‌ی جاذبه‌های گردشگری این منطقه دسترسی داشته باشند. روستای رامه، آب انبار روستای ده نمک، قلعه پاده، قلعه یاتری علیا، آب انبار علی آباد، امامزاده علی اکبر، تکیه آرادان، بازار آرادان، امامزاده سلطان شاه نظر، آب انبار عصر قاجار و دشت کویر از جمله جاذبه‌های گردشگری‌ای هستند که با اقامت کردن در کاروانسرای ده نمک می‌توانند به آن‌ها دسترسی داشته باشند.

کاروانسرای مشیرالملک (دژ برازجان)

برازجان عنوان یک دشت وسیع در قسمت جنوبی ایران است که در فاصله‌ی 70 کیلومتری از شمال شهر بوشهر و مرکز شهرستان دشتستان واقع است. این دشت وسیع فاصله‌ی بین شهرهای شیراز و بوشهر بود، به همین دلیل از اهمیت بالایی برخوردار بود و به آن عنوانِ “راه شاهی” را نسبت داده بودند. راه شاهی شهر برازجان را به یک شهر آباد با آثار و تاریخی  طولانی تبدیل کرد و باعث به وجود آمدن نقاط گردشگری جذابی مانند کاخ‌های سنگ سیاه، بردک، چرخاب(کاخ زمستانی کوروش) و تل خندق در این منطقه شد.

این راه کاروان‌رو باید کاروانسراهایی را داشت که مسافران با خاطری آسوده به استراحت بپردازند؛ از این رو  “حاج میرزا ابوالحسن مشیرالملک” که حاکم فارس بود و جزو بزرگان منطقه به شمار می‌آمد، در سال 1250 هجری شمسی فرمان ساخت یک کاروانسرای وسیع را صادر کرد. این کاروانسرای وسیع همان کاروانسرای مشیرالملک است که در زمینی به مساحت 7000 متر و زیربنایی به اندازه‌ی 4200 متر مربع ساخته شد. این بنا را “حاج محمدرحیم شیرازی” معماری کرد که پل مشیر و کاروانسرای دالکی هم به دست آن معماری شده‌اند.

معماری این کاروانسرا به صورت مستطیل شکل است که 4 برج با ارتفاعی بیشتر از 12 متر در نقاطی از آن بنا شده‌اند که کار دیده‌بانی و نگهبانی از مسافران در این برج‌ها انجام می‌شد. بیشتر مصالحی که در این ساختمان به کار رفته ساروج و سنگ است که استحکام این کاروانسرا را از سایر کاروانسراها بیشتر کرده است.

ورودی کاروانسرای مشیرالملک در ضلع جنوب غرب آن قرار دارد که دارای سه طبقه است؛ این در صورتی است که سایر نقاط کاروانسرا دو طبقه هستند. هر طبقه‌ی کاروانسرا دارای دو شاه نشین است و در مجموع 68 اتاق و حجره در این کاروانسرا آماده‌ی پذیرایی از مسافران بود.

کاروانسرای مشیر یزد

کاروانسرای مشیر یزد یکی از هتل کاروانسراهای ایران است که تاریخ ساخت آن به دوره‌ی قاجار برمی‌گردد. این کاروانسرا خود مانند یک موزه‌ی جذاب است که در بازارچه‌ی مشیرالممالک واقع شده است. اکثر جاذبه‌های تاریخی توریستی شهر نزدیک به همین کاروانسرا هستند؛ به این صورت که می‌توان با قدم‌های پیاده به مسجد جامع شهر رفت، از بازار خان رد شد و با اتومبیل در زمانی کمتر از ۵ دقیقه به باغ دولت آباد و مجموعه‌ی امیرچخماق رسید.

کاروانسرای مشیر در مجموع دارای 20 اتاق با پنجره‌هایی چوبی و شیشه‌هایی رنگی است که حیاط مرکزیِ کاروانسرا را احاطه کرده‌اند. طراحی‌های داخلی این بنا معماری‌های اصیلی دارد؛ مانند سقف‌های گنبدی شکل بلند که زیبایی کاروانسرا را بیشتر کرده‌اند.

اتاق‌های هتل دارای امکانات رفاهی مناسبی هستند؛ تهویه‌ی مطبوع، وای فای، تلویزیون، یخچال، کمد لباس، سشوار، میز آرایش و تخت‌‌هایی خوش‌خواب، روم سرویس، خدمات خشکشویی و صندوق امانات پذیرش از امکانات این هتل کاروانسرا هستند. حمام و سرویس‌های بهداشتی همچنین در همه‌ی واحدها در دسترس است. اتاق‌های دو تخته و سه تخته به صورت تخت‌های تکی یا تخت‌های دو نفره ارائه می‌شوند و خانواده‌های پرجمعیت می‌توانند از سوئیت‌های 4 تخته یا 5 تخته هتل استفاده کنند؛ این سوئیت‌ها دارای یک نشیمن و دو اتاق خواب جداگانه به همراه آشپزخانه‌ای  بدون امکانات هستند.

رستوران‌ هتل مشیر یکی از محوطه‌های جذاب هتل است؛ سقف قوسی شکل، معماریِ اصیل و کاشی‌کاری هفت رنگ نمونه‌ای از این جذابیت‌ها است. وقت گذراندن در محوطه‌ی بیرونی هتل نیز پر از احساس خوب است و خاطره‌ای به یادماندنی را در ذهن‌تان ثبت می‌کند. 

کاروانسرای رباط انوشیروانی

کاروانسرای رباط انوشیروانی یکی دیگر از قدیمی‌ترین کاروانسراهای ایران است که در زمان ساسانیان ساخته شده است. این کاروانسرا همانند سایر کاروانسراها که در دوره‌های مختلف حکومت ساخته شده‌اند از گذشته تا به امروز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. رباط انوشیروانی یکی از کاروانسراهای بزرگ ایران است که امکانات بسیاری را برای مسافران فراهم می‌کرده است و به علت موقعیت جغرافیایی مهمش در دوره‌های مختلف حکومتی بارها مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.

این کاروانسرا در زمینی مربعی شکل ساخته شده که هر کدام از ضلع‌های آن 75 متر طول دارند. سنگ، ساروج، ملات و آجر مصالحی هستند که در ساخت این کاروانسرا مورد استفاده قرار گرفته‌اند. در هر 4 گوشه‌ این کاروانسرا یک برج و در دو سمت درب اصلی دو برج دیگر قرار گرفته‌ است. در داخل این کاروانسرا می‌توان 26 ایوان که هر کدام روی حجره‌ای قرار گرفته‌اند را مشاهده کرد.  

از رباط سنگی انوشیروان این روزها تنها دالان‌ها و سنگ‌هایی کوچک و بزرگ باقی مانده است؛ اما هنوز هم می‌توان عظمت این کاروانسرا را درک کرد.

کاروانسرای میاندشت میامی

استان سمنان به دلیل قرار داشتن در مسیر تهران مشهد از گذشته تا به الان از اهمیت بسیاری برخوردار بوده است؛ به همین علت کاروانسراهای بسیاری در این منطقه ساخته شده‌اند. مجموعه کاروانسراهایِ میاندشت میامی نیز یکی از همان کاروانسراها هستند که الان هم مثل گذشته کاربری دارند.

این مجموعه کاروانسراها از سه کاروانسرا که به هم متصل شده ساخته شده‌اند که یکی از آن‌ها در زمان صفویه و دوتای دیگر در زمان قاجار ساخته شده‌اند. این کاروانسرا در طول تاریخ از افراد بسیاری میزبانی کرده است که برخی از آن‌ها از افراد سرشناس تاریخ بودند؛ مانند هنرشناس و تاریخ‌نگار فرانسوی به نام “هنری رنه دالمانی”.

علاوه بر این سه کاروانسرا، تلگراف خانه، چاپارخانه، حمام و آب انبار هم در این مجموعه ساخته شده است تا رفاه بیشتر مسافران را به همراه داشته باشد. کاروانسرای میاندشت میامی آخرین بار در سال 1374 مرمت و بازسازی شد؛ این کاروانسرا در 400 کیلومتری مشهد واقع است و می‌تواند یک مکان اقامتی مناسب برای سفر به مشهد باشد.

 سخن آخر…

همانطور که گفته شد کاروانسرا، به مهمان‌خانه‌های بزرگی گفته می‌شود که در مسیر راه‌های عبوری مسافران بنا می‌شدند. در این مقاله با کاروانسراهای ایران آشنا شدید اما این فهرست شامل تمام آنها نمی‌شود و ما تنها از مهم‌ترین‌ها نام بردیم. هر یک از این بناهای مهم در شهرهای مختلف ایران و در دوره‌های مختلف تاریخ ساخته شده‌اند. تعداد آنها در کشور کم نیست و خوشبختانه بیشتر آنها مورد مرمت قرار گرفته و امروز به هتل‌های سنتی تبدیل شده‌اند.

درباره “مشهورترین کاروانسراهای ایران” بیشتر بخوانید:

• هتل کاروانسراهای ایران

• تعداد کاروانسراهای ایران

• زیباترین کاروانسرای ایران

• مستند کاروانسراهای ایران

• کاروانسراهای شمال ایران

• چرا شاه عباس ۹۹۹ کاروانسرا ساخت

• قدیمی ترین کاروانسرای ایران

• مادر کاروانسراهای ایران