شجره نامه کرمانج های خراسان
تاریخ سرزمین ما پر است از قصه‌هایی که اگر با دقت خوانده شوند، می‌توانند چراغ راه آینده باشند. یکی از بخش‌های کمتر شناخته‌شده اما بسیار مهم این تاریخ، بررسی ریشه و تبار اقوام ایرانی است. در این مقاله از سپنجا، با شما به سفری به دل تاریخ خواهیم رفت و با شجره‌نامه کرمانج‌های خراسان، یکی از اصیل‌ترین اقوام کرد ایران، آشنا خواهیم شد. اقوامی که در شمال شرق ایران سکنی گزیده‌اند و ریشه در تاریخ کردستان، قفقاز، ترکیه، سوریه، عراق و دیگر نقاط منطقه دارند.
کرمانج به چه معناست؟
کرمانج‌ها گروه بزرگی از اقوام کرد هستند که به زبان کرمانجی سخن می‌گویند. واژه کرمانج به اشکال مختلفی چون “کرماج”، “کرمان” یا “کُردمانج” نیز بیان می‌شود. در کتاب واژه‌نامۀ کردی کرمانجی-انگلیسی مایکل چایت، کرمانج‌ها در مناطق مختلف معانی متفاوتی دارند: در ترکیه به روستاییان و در کردستان عراق به بزرگان قبیله اطلاق می‌شود.
کرمانج‌های خراسان از کجا آمده‌اند؟
طبق گزارش‌های تاریخی، شاه عباس صفوی برای دفاع از مرزهای شمال شرقی کشور، اقوام کرد را از شرق ترکیه به شمال خراسان منتقل کرد. وظیفه این اقوام دفاع در برابر هجوم ارتش‌های مغول، ازبک و ترکمن بود. اما منابع دیگر نیز از حضور کرمانج‌ها در خراسان پیش از دوره صفوی سخن گفته‌اند. برای مثال در کتاب «منم تیمور جهانگشا» آمده که کرمانج‌ها پیش از صفویه نیز در این منطقه حضور داشته‌اند.
چرا کرمانج‌ها به خراسان آمدند؟ آیا تبعید شدند؟
دلایل مختلفی برای مهاجرت این قوم ذکر شده است. برخی به ظلم و ستم عثمانی‌ها اشاره دارند و برخی دیگر به مأموریت‌های دفاعی و نظامی صفویه برای تثبیت مرزهای شرقی کشور. به نظر می‌رسد واقعیت ترکیبی از این عوامل باشد. در هر صورت، مهاجرت تاریخی کرمانج‌ها به شمال شرق ایران یکی از مهم‌ترین کوچ‌های قومی در تاریخ ایران بوده است.
حضور تاریخی و سیاسی کرمانج‌ها
در دوران صفویه، افشاریه و قاجار، بسیاری از بزرگان کرمانج در پست‌های نظامی و حکومتی حضور داشتند. نادرشاه افشار، پادشاه شهیر ایرانی نیز از ایل افشار کرمانج در خراسان برخاسته بود و به «ناپلئون ایرانی» شهرت دارد.
مسیر مهاجرت کرمانج‌ها به خراسان
ابتدا این قوم به مناطق اطراف ورامین منتقل شدند و پس از مدتی به شهرهایی چون قوچان، شیروان، بجنورد، اسفراین، فاروج، کلات و درگز کوچ کردند. امروزه این شهرها مهم‌ترین مراکز زندگی کرمانج‌ها در ایران محسوب می‌شوند.
جمعیت و پراکندگی کرمانج‌ها
امروزه قوم کرمانج تقریباً 70 درصد از کل کردهای جهان را تشکیل می‌دهد و در بیش از 30 کشور حضور دارند. در ایران، شمال خراسان مهم‌ترین پایگاه این قوم است و حدود دو میلیون نفر از کرمانج‌ها در شهرهای این منطقه سکونت دارند.
آداب و رسوم مردم کرمانج
فرهنگ، موسیقی، لباس سنتی و رقص از عناصر جدانشدنی زندگی کرمانج‌هاست. آن‌ها به نوروز احترام ویژه‌ای می‌گذارند و عروسی‌های سنتی‌شان گرچه امروزه خلاصه شده، همچنان با رسوم اصیل همراه است. موسیقی آن‌ها با دوتار و سرنا، داستان‌هایی از دلاوری و عشق را روایت میکند.
تهدیدات فرهنگی
پراکندگی جغرافیایی، مهاجرت و شرایط اقتصادی، خطر فراموشی زبان و فرهنگ کرمانجی را افزایش داده است. همین مسئله اهمیت ثبت و شناخت شجره‌نامه و پیشینه تاریخی این قوم را بیشتر میکند.
پادشاهان و بزرگان کرمانج
یکی از بزرگ‌ترین چهره‌های تاریخی این قوم، نادرشاه افشار است که از دل ایل افشار برخاست و نقش مهمی در تاریخ ایران ایفا کرد. همچنین سران نظامی و سیاسی بسیاری از کرمانج‌ها در تاریخ ایران اثرگذار بوده‌اند.
سخن پایانی
در این مقاله تلاش کردیم تا به بخشی از شجره‌نامه کرمانج‌های خراسان بپردازیم و شما را با یکی از اصیل‌ترین اقوام کرد ایرانی آشنا کنیم. این قوم، با تاریخی پرافتخار، فرهنگی غنی و نقش پررنگ در حفظ مرزهای شرقی کشور، شایسته توجه و احترام بسیار است.
اگر علاقه‌مند هستید تا بیشتر با فرهنگ و ریشه‌های این قوم اصیل آشنا شوید، بد نیست تا نگاهی به مطلب هر آنچه که نیاز است در مورد قوم کرمانج بدانید! بیاندازید.
پیش از سفر به دیار کرمانج‌ها، حتماً راهنمای سفر به خراسان شمالی را مطالعه کنید تا سفری جذاب و دیدنی به این دیار داشته باشید.
برای اجاره اقامتگاه در شهرهای کرمانج‌نشین مثل نیشابور یا شیروان، از سپنجا کمک بگیرید و سفر خود را با خیال راحت آغاز کنید.
سوالات متداول درباره کرمانج‌های خراسان
1. کرمانج‌های خراسان از کجا آمده‌اند؟
آن‌ها اغلب در زمان صفویه از مناطق شرقی ترکیه و شمال عراق به خراسان مهاجرت کردند، اگرچه شواهدی از حضور پیشین آن‌ها نیز وجود دارد.
2. زبان کرمانج‌ها چیست؟
کرمانج‌ها به گویش کرمانجی از زبان کردی سخن می‌گویند.
3. مهم‌ترین شهرهای کرمانج‌نشین کدام‌اند؟
قوچان، شیروان، بجنورد، اسفراین، درگز، فاروج، کلات، نیشابور و چناران از مهم‌ترین مراکز زندگی کرمانج‌ها هستند.
4. کرمانج‌ها چه آداب و رسومی دارند؟
برگزاری جشن‌های سنتی، مراسم عروسی با رقص و موسیقی محلی، احترام به بزرگان و برگزاری نوروز از رسوم رایج در میان این قوم است.
5. آیا شجره‌نامه کاملی از کرمانج‌ها وجود دارد؟
بله، شجره‌نامه‌های متعددی درباره ریشه، مهاجرت و طوایف مختلف کرمانج‌ها وجود دارد که می‌توانند به شناخت بهتر این قوم کمک کنند.
بیشتر بخوانید:هر آنچه که نیاز است در مورد قوم کرمانج بدانید!
منابع:
- کتاب منم تیمور جهانگشا
- واژه‌نامۀ کردی کرمانجی-انگلیسی، مایکل چایت
- روایت‌های تاریخی شاه عباس صفوی
- منابع محلی و شفاهی از خراسان شمالی
- جاهای دیدنی ایران
هر آنچه که نیاز است در مورد قوم کرمانج بدانید!
قوم کرمانج یا کُرمانج، یکی از بزرگ‌ترین شاخه‌های قوم کرد است که برخلاف تصور عموم، فقط در مناطق غربی ایران…
بیشتر بخوانید »