بهترین شاهکارهای معماری ایران کدامند؟
ایران قرون وسطی شاهد ظهور برخی از زیباترین شگفتی‌های هنر و معماری اسلامی بوده است و ما امروز قرار است از شاهکارهای معماری ایران نام ببریم. این عجایب بیشتر در زمان صفویه، زمانی که اصفهان پایتخت ایران بود، پدیدار شدند. معماری ایرانی از 1500 تا 1800، که به عنوان اوایل دوره مدرن شناخته می‌شود، دارای عناصر معماری کاملاً متمایز مانند طاق‌های نوک تیز، استالاکتیت‌های مجسمه‌سازی معروف به «مقرنس» و گنبدهای پیازی با تزئینات گلدار بود. کاشی‌های چند رنگ آبی، طلایی، فیروزه‌ای و سفید، فضای داخلی مساجد و کاخ‌ها را به شکل نقش‌های پیچیده گلدار و هندسی و همچنین به خط عربی با استناد به آیات قرآن می‌پوشاند.
معماری شگفت انگیزی که در آن زمان پدید آمد تا به امروز به عنوان یک منظره دیدنی باقی مانده است. این بناها شما را با جذابیت اخروی خود به آسمان‌ها می‌برند. بنابراین، بیایید نگاهی به تصاویر عکاسانی بیندازیم که توانسته‌اند جوهر این جذابیت منحصر به فرد را به تصویر بکشند.
معماری ایرانی چند ساله است؟
معماری ایرانی در دوره بین 550 قبل از میلاد تا 330 قبل از میلاد ظهور کرد، یعنی حدود 2750 سال قدمت دارد.
چند نمونه از شاهکارهای معماری ایران
با مهم‌ترین شاهکارهای معماری کشور در فهرست زیر آشنا شوید:
تخت جمشید شیراز
پایتخت باستانی امپراتوری هخامنشی در شمال شرقی شیراز واقع شده است. تخت جمشید در نزد ایرانیان باستان به پارسا معروف بوده و یکی از مشهورترین مکان‌های فرهنگی ایران است. در حالی که بخش زیادی از این شهر اکنون ویران شده است، اما هنوز می‌توانید از ساختمان‌های عظیم پوشیده شده آن با مجسمه‌های برجسته گاو نر، شیر، موجودات افسانه‌ای، ستون‌های عظیم و پله‌های مرمری بزرگ شگفت زده شوید!
برای اجاره سوئیت در شیراز روی لینک کلیک کنید.
مسجد شاه اصفهان
این مسجد که به نام مسجد امام نیز شناخته می‌شود، یکی از دیدنی‌ترین دیدنی‌های ایران است. در زمان صفویه در میدان نقش جهان ساخته شده و زیبایی آن از کاشی‌های معرق هفت رنگ و کتیبههای خوشنویسی آن ناشی می‌شود. مسجد امام یکی از شاهکارهای معماری اسلامی ایران است.
مسجد نصیرالملک شیراز
این مسجد قرن نوزدهمی مانند جعبه‌ای از جواهرات می‌درخشد. فضای داخلی آرام آن با طلوع خورشید پر از نورهای رنگارنگ می‌شود. در حالی که این خود یکی از شاهکارهای معماری ایران است و ارزش بازدید را دارد، اما شیشه‌های رنگی تنها ویژگی منحصر به فرد این مسجد نیستند. کاشی‌های رز رنگ داخلی آن نیز به آن لقب مسجد صورتی داده است.
حرم امام رضا مشهد
یکی از مقدس‌ترین اماکن ایران و مشهد، حرم مطهر امام رضا(ع) یکی از بزرگترین مساجد جهان است. این مسجد مقبره امام رضا، امام هشتم شیعیان و بسیاری دیگر از شخصیت‌های مهم مذهبی را در خود جای داده است. همچنین در اینجا مجموعه‌ای از مساجد، مدرسه و موزه‌ای وجود دارد که دارای آثار تاریخی گرانبها است.
کاخ گلستان، تهران
کاخ گلستان یکی از مجموعه‌های تاریخی منحصر به فرد ایران است که در زمان‌های مختلف و برای کارکردهای مختلف بنا شده است. این نام برگرفته از تالار گلستان واقع در عمارت بیرونی است. ساخت این مجموعه در دوران صفویه آغاز شد. چهارباغ و چنارستان در قسمت شمالی مجموعه در زمان شاه عباس اول ساخته شد و عمارت سلطنتی در آن افزوده شد اما امروز چیزی آن باقی نمانده است. با اینکه بسیاری از سازه‌های این محوطه بین سال‌های 1925 تا 1945 توسط رضا شاه ویران شدند اما بخش‌های باقی مانده هنوز هم از شاهکارهای معماری ایران است.
شاه چراغ، شیراز
فضای داخلی پر زرق و برق این بنا شما را به دنیای دیگری میبرد. داخل آن با کاشی‌های شیشه‌ای پوشانده شده است که نور را به هر جهت می‌تاباند و طرح‌های هندسی پیچیده‌ای که نمایش نوری خیره‌کننده‌ای را ایجاد می‌کنند. این بنای تاریخی از قرن چهاردهم میلادی زیارتگاه بوده است.
برج و قلعه بم، استان کرمان
شهر کویری باستانی بم در استان کرمان در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد. ارگ بم با قدمت 2000 سال به دوران امپراتوری اشکانی بر می‌گردد و بزرگترین بنای خشتی جهان است.
آجر گلی، خشت، سنگ، آجر و تنه درخت خرما از مصالح اصلی به کار رفته در ساختار این مکان هستند. ارگ بم از بخش‌های مختلف معماری تشکیل شده است: خندق، حصار، قلعه‌ها و دروازه‌های مختلف، مسجد، بازار، تکیه، آتشکده، کاروانسرا، مدرسه، حمام، زندان، ورزشگاه و محوطه‌های مسکونی اشرافی یا عمومی.
باغ و کاخ ارم شیراز
این باغ و کاخ ایرانی زیبا در اواسط قرن سیزدهم ساخته شده است، اگرچه به احتمال زیاد باغ در اوایل قرن یازدهم ساخته شده است. با در نظر گرفتن زیبایی‌شناسی و همچنین راحتی، ساختمان سه طبقه طوری ساخته شده است که حداکثر جریان هوا را در سطوح پایین‌تر فراهم کند. کاشی‌کاری‌های رنگارنگ در کنار درختان سرسبز قرار دارند و کل ساختار در یک استخر زینتی منعکس شده است.
نقش رستم، شیراز
یکی دیگر از شاهکارهای معماری ایران ، نقش رستم است. در نزدیکی شهر باستانی تخت جمشید مجموعه‌ای از بناهای عظیم حک شده در کوه‌ها قرار دارد. این مقبره‌ها و آرامگاه‌های پایانی شاهان هخامنشی است. در حالی که خود مقبره‌ها پس از فتح شهر توسط اسکندر مقدونی و ارتشش مورد حمله قرار گرفتند، اما اندازه این حکاکی‌ها در نوع خود باشکوه هستند.
مسجد شیخ لطف الله اصفهان
این مسجد که قدمت آن به قرن هفدهم بازمی‌گردد، با کاشی کاری‌های ظریف و سنگ‌نماهای پیچیده پوشیده شده است. این بنا که اغلب به عنوان شاهکار معماری ایرانی دوره صفوی شناخته می‌شود، به دلیل تناسبات هماهنگ خود شناخته شده است. همچنین این مسجد مانند مسجد شاه در میدان نقش جهان قرار دارد و یکی از اولین بناهایی بود که در آن ساخته شد.
کلیسای وانک، اصفهان
ایران ممکن است به خاطر مساجد خیره‌کننده‌اش شناخته شود، اما این کشور سنت‌های طولانی مسیحیت، به‌ویژه در امتداد مرز شمال غربی، دارد. کلیسای وانک در نزدیکی اصفهان در سال 1606 تأسیس شد و توسط ارامنه‌ای ساخته شد که توسط شاه عباس اول ایران در طول جنگ‌های عثمانی در اینجا اسکان داده شدند. این کلیسا یکی دیگر از شاهکارهای معماری ایران است و فضای داخلی آن با نقاشی‌های دیواری پیچیده و پر جنب و جوش و کنده کاری‌های طلاکاری پوشیده شده است.
کاخ عالی قاپو اصفهان
کاخ عالی قاپو در ضلع غربی میدان نقش جهان روبروی مسجد شیخ لطف الله قرار دارد. این بنا به سفارش شاه عباس اول صفوی در اوایل قرن هفدهم بنا شد و مملو از نقاشی‌های دیواری رضا عباسی است. این کاخ همچنین دارای تالارهای مختلف و ایوان بزرگی است که با ستون‌های چوبی تزئین شده است.
پل خواجو، اصفهان
پل خواجو که توسط نوه شاه عباس اول ساخته شده است، هم پل است و هم سد. مقصود از ساخت پل خواجو این بود که محله خواجو در کرانه شمالی زاینده رود را به محله زرتشتیان در سراسر آن پیوند دهد. 23 طاق تزئین شده آن زمانی به عنوان چایخانه و محل ملاقات عمومی عمل می‌کرد. اکنون آب کمی از زیر پل می گذرد که به دلیل مرمت‌های اخیر آسیب دیده است. پل خواجو یکی از مهم‌ترین شاهکارهای معماری ایران است.
حمام سلطان امیر احمد کاشان
این حمام سنتی ایرانی که به حمام قاسمی نیز معروف است، در ابتدا در قرن شانزدهم ساخته شد. با کاشی کاری فیروزه‌ای و طلایی و نقاشی‌های هنری پوشیده شده است. اما در سال 1778 در اثر زلزله آسیب دید و در زمان قاجار بازسازی شد. امروزه این حمام با رختکن بزرگ(سربینه) و حمام گرم(گرمخانه) یک موزه است که بینشی باورنکردنی از زندگی روزمره در ایران باستان را نشان می‌دهد. امروزه این بنا به عنوان یک موزه در تمام طول سال به روی گردشگران باز است.
بازارهای تاریخی یزد
یزد شهری قدیمی و تاریخی و اولین شهر خشتی جهان است که در مسیر جاده ابریشم بوده است. به همین دلیل وجود بازار در این شهر امری ضروری و حیاتی تلقی می‌شود. بازار در بافت تاریخی یزد نقش بسزا و استراتژیک داشته است. مجموعه‌ای از بازارهای تاریخی به سبک معماری اصیل اسلامی – ایرانی با مناره‌ها و بادگیرهای زیبا در این شهر ساخته شده است. این بازارها از تیمچه‌ها، سرای‌ها، مساجد، مدارس، حسینیه‌ها، میدان‌ها، کاروانسراها، آب انبارها، کارگاه‌ها تشکیل شده است که همچنان برای مردم ایران مهم و ارزشمند هستند. بازارها علاوه بر جنبه تجاری، یکی از جاذبه‌های جذاب و پربازدید یزد نیز هستند.
پاسارگاد شیراز
بنای تاریخی پاسارگاد یکی دیگر از شاهکارهای معماری ایران است. این مجموعه متمایز از کاخ‌ها، باغ‌ها و آبراهه‌ها توسط کوروش کبیر در قرن ششم پیش از میلاد ساخته شد و اولین پایتخت امپراتوری هخامنشی بود. این شهر 1.6 کیلومتر مربع را پوشش می‌دهد و شامل مقبره کوروش کبیر است.
آرامگاه دانیال شوش
این آرامگاه محل دفن دانیال پیامبر انجیلی و اسلامی است و به خاطر گنبد مخروطی شکل متمایزش شناخته شده است. این اولین مورد ذکر شده از بنیامین اهل تودلا است که در قرن دوازدهم از این منطقه بازدید کرد و هنوز یک مکان زیارتی محبوب باقی مانده است.
برج آزادی
برج آزادی نماد تهران نیست بلکه یکی از نمادهای کل کشور است. این بنای تاریخی که در سال 1971 توسط دانشجوی معماری حسین امانت تکمیل شد، برای ادای احترام به سالگرد 2500 امپراتوری ایران ساخته شد و عناصر معماری قبل و بعد از اسلام را ترکیب می‌کند. این یکی از مهم‌ترین شاهکارهای معماری ایران است. این اسکلت 50 متری با سنگ مرمر سفید اصفهان پوشیده شده است و بر روی یک مجموعه فرهنگی 50000 متر مربعی قرار دارد که اصول باغ سنتی ایرانی را ادغام می‌کند. برج آزادی از زمان تکمیل، مانند نگهبانی خاموش به پایتخت عمل کرده و شاهد برخی از رویدادهای مهم تاریخی ایران بوده است.
خانه تاریخی بروجردی‌ها، کاشان
کاشان را به خاطر خانه‌های تاریخی متعددش می‌شناسند که برخی از آنها به بوتیک‌هتل‌های مجلل تبدیل شده‌اند، اما می‌توان گفت زیباترین آنها خانه بروجردی‌ها است که گنبد بزرگ آن، افق کاشان را می‌دزدد. این بنا که در سال 1857 توسط معمار استاد علی مریم برای همسر یک تاجر ثروتمند ساخته شد، از حیاط‌های سنتی اندرونی بیرونی(داخلی و بیرونی) تشکیل شده است. این شاهکار دوران قاجار با نقش برجسته‌ها، کنده کاری‌ها و نقاشی‌های دیواری توسط نقاش سلطنتی کمال الملک آراسته شده است و گفته می‌شود ساخت آن 18 سال به طول انجامیده است.
گنبد سلطانیه، زنجان
گنبد سلطانیه در زنجان یکی دیگر از مهم‌ترین شاهکارهای معماری ایران است. با نزدیک شدن به شهر سلطانیه در استان زنجان، متوجه گنبد فیروزه‌ای عظیمی که از دور می‌درخشد، می‌شوید. گنبد آجری دو پوسته سلطانیه که در قرن چهاردهم ساخته شده، در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد و نمونه‌ای از معماری ایرانی و اسلامی است. هشت مناره باریک نمای بیرونی این هشت ضلعی را تزیین می‌کند در حالی که فضای داخلی مملو از جزئیات پیچیده خوشنویسی اسلامی است.
مسجد جامع یزد
مناره‌های دوقلوی مسجد جامع یزد با ارتفاع 48 متر بر شانه‌های سردری بلند قرار گرفته‌اند که با خط‌های نفیس و نقوش هندسی پیچیده مزین شده است. این مسجد که در قرن پانزدهم بر روی آتشکده سابق ساخته شده است، مملو از کاشی‌های لانه زنبوری(که گفته می‌شود پشه‌ها را دفع می‌کند)، خط کوفی، و نمادهای جالب دیگر است که همه آنها، آن را به گنبدی رویایی پر از ستاره تبدیل کرده‌اند.
مجموعه بازار تاریخی تبریز
مجموعه بازار تاریخی تبریز را می‌توان یکی دیگر از شاهکارهای معماری ایران دانست. شهر تبریز به دلیل موقعیت استراتژیک در کنار جاده ابریشم از دیرباز مرکز مهم تجارت بوده و بازار آن یکی از قدیمی‌ترین بازارهای خاورمیانه است. هر بخش از این مجموعه به هم پیوسته از ساختمان‌های آجری قرمز طاق‌دار تشکیل شده است و محصولات متفاوتی از طلا و جواهرات گرفته تا فرش و ادویه جات را ارائه می‌دهند. همچنین در امتداد هزارتوی 7 کیلومتر مربعی آن، کاروانسراها و راهروهای گنبدی شکل وجود دارد که این بازار را به یکی از دیدنی‌ترین جاهای ایران تبدیل کرده است.
باغ شازده کرمان
معنای واقعی واحه شبیه باغ شازده کرمان است. این باغ زیبا با فواره‌ها و آب قنات جاری درست در وسط یک کویر برهوت واقع شده است. بسیاری از مردم محلی برای پیک نیک به اینجا می آیند، اما باغ و کاخ کوچک قاجاری آن ارزش دیدن را دارد.
خانه طبابایی‌ها کاشان
خانه تاریخی طباطبایی‌ها که در حدود سال 1860 ساخته شده، یکی از زیباترین عمارت‌های کاشان است. این خانه 5000 متر مربعی به دلیل نقش برجسته‌های سنگی، طرح‌های گچبری و شیشه‌های پنجره‌ای رنگ‌آمیزی معروف است و به عنوان یکی از شاهکارهای معماری ایران شناخته می‌شود.
سخن آخر…
ایران مملو از آثار دیدنی است، چه فرهنگی، چه تاریخی و چه طبیعی. با این حال، از نظر معماری، این کشور بسیار تحت تأثیر سلسله‌های مختلف حاکم و عناصر قبل و بعد از اسلام بوده است. در این مقاله از برخی شاهکارهای معماری کشور نام بردیم اما مکان‌های فرهنگی باشکوه دیگری نیز در ایران وجود دارد که اگر موردی را از قلم انداخته‌ایم، حتماً آنها را در مقالات بعدی سپنجا، با شما به اشتراک می‌گذاریم. کاشی کاری‌های تزیینی و شاهکارهای مهندسی مبتکرانه از ویژگی‌های بارز معماری ایرانی در طول قرن هاست.
