بهترین زمان گلاب گیری کاشان
هر ساله اردیبهشت ماه بهترین زمان گلاب گیری کاشان است که با گل کردن و شکوفه دادن درختچه‌های گل محمدی طبق رسم و رسومات سنت دیرینه کاشان مراسم گلاب‌گیری شروع میشود. در این زمان مسافران و گردشگران زیادی از سراسر دنیا برای تماشای این جشنواره جهانی به سمت کاشان، قمصر و نیاسر راهی می‌شوند.
در این مقاله می‌خواهیم شما را با تمام جزئیات روش گلاب‌گیری آشنا کنیم. شاید اطلاعاتی راجع به گلاب‌گیری نداشته باشید و برایتان سوال باشد که درست کردن گلاب به چه صورت انجام میشود؟ آیا به جز کاشان گلاب‌گیری‌های دیگری هم هست؟ بهترین زمان گلاب گیری کاشان چه موقع است؟ برای دریافت پاسخ این سوالات تا انتهای مقاله در سپنجا همراه ما باشید.
برای اجاره سوئیت در کاشان روی لینک کلیک کنید.
گلاب گیری کاشان
گلاب گیری که در زمان‌های قدیم به آن «لتان» نیز می‌گفتند امروزه نیز بسیار رواج دارد. باغداران بیشتر به پرورش گل و گیاه مشغول می‌شوند و سپس در گارگاه‌های عرق گیری به تولید عرقیجات می‌پردازند. با این اوصاف می‌توانیم به این موضوع پی ببریم که این شهر پر از گلاب فروشی و گل فروشی است. با فرا رسیدن فصل بهار و شکفتن گل‌های محمدی باغداران و حتی افراد عادی برای جمع‌آوری گل‌ها دست به دست هم داده و با همکاری یک‌دیگر به عرق گیری مشغول می‌شوند.
ابزارهای مورد استفاده در گلاب‌گیری سنتی کاشان
کار گلاب‌گیری یکی از سنت‌های قدیمی است که تا به امروز ادامه داشته است. علاوه بر کاشان مکان‌های دیگری نیز به کار گلاب گیری مشغول هستند؛ اما چون کاشان از روش‌های سنتی و قدیمی برای عرق‌گیری استفاده می کند و هیچگونه دستگاه صنعتی و مکانیزه‌ای در کار نیست، نسبت به دیگر شهرها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ابزارها و وسایلی که در گلاب‌گیری سنتی استفاده می‌شوند، شیشه، دیگ مسی بزرگ، نی، پارچ و قرابه هستند و اینکه چه استفاده‌ای از این ابزارها میشود در ادامه توضیح خواهیم داد.
دیگ مسی
دیگی از جنس آلومینیوم یا مس از وسایل بسیار مهم در گلاب‌گیری است که در ابعاد متفاوتی مثل ۵۰، ۳۰ یا ۴۰ کیلویی مورد استفاده قرار می‌گیرند. و به این معنی است که اگر دیگ شما ۳۰ کیلویی بود پس ظرفیت ۳۰ کیلو ترکیب آب و گل محمدی را دارد. البته این دیگ‌های مسی را خود مسگران کاشان می‌سازند. و اکثر کسانی که به کار گلاب‌گیری مشغول هستند از چندین دیگ استفاده می‌کنند.
قرابه (پارچ)
ابزار دیگر قرابه یا همان پارچ خواهد بود که این پارچ استوانه‌ای شکل با دهانه‌ای تنگ است که گلاب پس از عمل تقطیر وارد این پارچ مسی خواهد شد. این پارچ را در چاله‌هایی قرار می‌دهند که آب خنک از آنجا عبور می‌کند، مثلا در کنار جوی‌ها و یا چشمه‌ها؛ زیرا اگر آب راکد باشد، گرمای عمل تقطیر و گلاب به دست آمده در پارچ باعث گرم شدن آب خارج از پارچ میشود. البته دهانه‌ی قرابه باید کمی بالاتر از سطح زمین باشد.
از دو میله آهنی برای نگه داشتن قرابه استفاده میشود؛ چون وقتی پارچ مسی درچاله‌های آب قرار می‌گیرد ثابت نخواهد بود و برای بالا نیامدن آن با میله‌های آهنی در دو طرف چاله‌ها کوبیده میشود. در گذشته پارچ را بین دو تخته قرار می‌دادند و ظرفیت آنها حدود ۹ لیتر بود که به آنها پارچهای عطری نیز می‌گفتند؛ اما امروزه این پارچ‌ها حداکثر ۴۰ لیتر ظرفیت دارند.
نی
نی یکی دیگر از ابزارهای گلاب‌گیری است. ۲ نی آلومینیومی با فاصله‌ای ۵ سانتی‌متری از هم توسط دستک قرار گرفته‌اند. این نی‌ها از دیگ به صورت مورب یعنی ۴۵ درجه به سمت بالا قرار گرفته و سپس به صورت عمودی یعنی ۹۰ درجه به قرابه وصل می‌شوند. این نی‌ها را در گذشته به جای آلومینیوم از جنس چوب خیزران درست می‌کردند و خمیدگی‌ها و درزهای چوب را با خمیر گندم می‌پوشاندند.
درپوش دیگ
درپوش دیگ یا همان در دیگ از جنس مس است که دهانه‌ی گشادی دارد و داخل آن کمی گود است. این درپوش از یک محور آهنی ضخیم ساخته شده که به دو سر آن زنجیر وصل میشود، زنجیرها به زیر دهانه دیگ متصل‌اند و در وسط آن پیچ و مهره‌ای وجود دارد که محور توسط آنها بالا و پایین می‌رود. با چرخاندن محور، زنجیرها کاملا سفت شده و به درپوش فشار می‌آورند. در گذشته با گذاشتن سنگ بر روی درپوش دیگ، مانع خارج شدن بخار از دیگ می‌شدند.
نگهداری گلاب در شیشه
برای نگهداری از گلاب بهترین ظروف، ظروف شیشه‌ای هستند. این شیشه‌ها با اندازه، ابعاد و اشکال متفاوتی هستند که ظرفیت آنها از ۲۰۰ گرم تا ۳ کیلوگرم متغیر است. شهر قمصر کاشان کارخانه شیشه‌‌سازی دارد و شیشه‌هایی مثل شیشه کتابی، فوتی، نیزهای و کپ تولیدمی‌کند. امروزه بیشتر از قوتی‌های پلاستیکی به جای شیشه برای نگهداری گلاب و سایر عرقیجات به کار برده شده است.
نحوه گلاب گیری سنتی در کاشان
در روش گلاب گیری سنتی ابتدا اصلی‌ترین ابزار که همان دیگ مسی با دهانه‌ای تنگ است را می‌آورند و یک کیلو برگ گل محمدی که از قبل آمده است را با یک لیتر آب درون دیگ می‌ریزند سپس هیزم‌ها را درون مکان‌های مخصوص قرار داده و آتش می‌زنند. دیگ را روی این هیزم ها قرار می‌دهند تا آب به همراه گلبرگ‌ها به جوش آید. در ضمن باید به خارج نشدن بخار از دیگ حواسشان باشد.
برای اینکه بخار حاصل از آب و گل محمدی‌ها خارج نشود از واشر پلاستیکی استفاده می‌کنند طوری که کناره‌های در دیگ را توسط آن کیپ می‌کنند یا حتی بعضی از درب‌های آنان دارای واشرهای پلاستیکی است و نیازی به گذاشتن آن نیست. روی دیگ یک سوراخ وجود دارد که لوله‌های استیل به آن وصل است که بخار موجود در داخل دیگ از سوراخ وارد این لوله‌های استیلی سرد شده و در انتها به یک پارچ بزرگ مسی ریخته می‌شوند و از آنجا گلاب آماده شده را جمع آوری می‌کنند.
مطالعه بیشتر:
با ۳تا از خوشمزه ترین غذاهای محلی کاشان آشنا شوید
بهترین زمان گلاب گیری کاشان
بهترین زمان گلاب گیری کاشان بیشتر در اواسط اردیبهشت ماه شروع شده و تا اواسط خرداد ماه ادامه میابد. البته زمان گلاب‌گیری به شرایط آب و هوایی منطقه نیز بستگی دارد. مثلا گل‌های محمدی در یک منطقه کوهستانی نسبت به مناطق گرم‌تر خیلی دیر رشد می‌کنند و در نتیجه زمان گلاب‌گیری هم کمی دیرتر از این زمان گفته شده خواهد بود. در هر مرحله از فرآیند گلاب‌گیری تقریبا حول و حوش ۷ ساعت زمان میبرد.
اگر می‌خواهید در مراسم گلاب‌گیری شرکت کنید حتما در ۱۵ اردیبهشت تا ۲۵ اردیبهشت خودتان را به کاشان برسانید؛ زیرا در فاصله این ۱۰ روز شاهد مراسمات بسیار زیبایی هستید. شرکت کردن و حضور داشتن در این مراسمات برای همه مردم چه اتباع خارجی چه داخلی آزاد خواهد بود. اگر می‌خواهید در کارگاه‌های گلاب‌گیری روش تهیه گلاب را از نزدیک تماشا کنید، همان ساعات اولیه روز قبل از طلوع آفتاب خواهد بود که گل‌های محمدی تازه چیده شده‌اند و عطر بالایی دارند؛ بنابراین گلاب با کیفیت‌تری به شما داده خواهد شد.
جشنواره گلاب گیری در شهرهای ایران
علاوه بر شهر کاشان، شهر زیبای نیاسر و قمصر نیز به کار گلاب‌گیری می‌پردازند که اکثر گل‌های کاشان متعلق به این دو شهر است و از سرشار از باغ‌های گل محمدی هستند. علاوه بر این‌ها شهرهای داراب و میمند در استان فارس نیز به تهیه گلاب آن هم به روش سنتی می‌پردازند؛ اما روش تهیه آن متفاوت از گلاب‌گیری سنتی کاشان است که گردشگران زیادی برای بازدید از این شهرها و شرکت در مراسمات گلاب‌گیری راهی این سفر می‌شوند.
معرفی شهر کهن و دیدنی کاشان
کاشان یکی از شهرستان‌های استان اصفهان است که این شهر به پایتخت فرش جهان و شهر گل و گلاب معروف است. با تماشای خانه‌های تاریخی و قدیمی می‌توان به کهنگی این شهر پی برد که قدمتی ۷ هزار ساله دارد. شرایط آب و هوایی کاشان در مناطق مختلف شهر متفاوت است و برخی بخش‌های آن کوهستانی و برخی دیگر کویری خواهد بود. کاشان با تولید چیزی حدود ۱۵ هزار تن گلاب یکی از بزرگ‌ترین تولیدکننده‌های گل محمدی است که ۲۷۰۰ هکتار مزرعه پرورش گل محمدی در این شهر وجود دارد.
مطالعه بیشتر:
راهنمای سفر به قمصر کاشان +تصاویر و اطلاعات مهم
از سوغات کاشان می‌توانیم به گلاب و گل محمدی و در کل عرقیجات اشاره کرد. علاوه بر این‌ها کلوچه‌ها و شیرینی‌های خوشمزه‌ای دارد که به عنوان سوغات می‌برند. مهم‌ترین و معروف‌ترین صنایع دستی کاشان، فرش بافی است که در یونسکو به ثبت رسیده و از ارزش والای جهانی برخوردار است. از دیگر صنایع دستی آن می‌توان به سفال و گیوه نشلجی، نمدمالی، منبت کاری، مسگری و زری بافی اشاره کرد.
کاشان جاذبه‌های مسحور کننده زیبایی دارد که مسافران را شیفته خود می‌کند. از مهم‌ترین جاذبه‌های کاشان می‌توان به باغ فین کاشان اشاره کرد که حمام قتل امیرکبیر یکی از دیدنی‌های این باغ بزرگ و قدیمی است. خانه‌های تاریخی کاشان بسیار زیاد است که برخی از آنها شامل خانه طباطبایی‌ها، خانه عباسیان و خانه بروجردی‌ها است. مسجد آقا بزرگ یکی از بناهای تاریخی، باشکوه و چشم‌نواز کاشان به شمار می‌رود که از دوران قاجار به جای مانده است.
از دیگر جاذبه‌های کاشان می‌توان به روستای ابیانه، کویر ابوزید آباد، خانه تاریخی احسان، تپه سیلک، آتشکده هارپاک، تیمچه امین الدوله، شهر زیر زمینی نوش آباد، بازار کاشان،حمام سلطان امیر احمد، چهارطاقی نیاسر،مسجد جامع کاشان، خانه تاریخی عادل، کویر بند ریگ، موزه اسباب بازی و خیمه شب بازی، مسجد مدرسه سلطانی و… اشاره کرد.
معرفی مراکز پرورش گل‌های محمدی
قمصر و کاشان دو مرکز مهم پرورش گل‌های محمدی است که اکثر گل محمدی‌های گلاب‌گیری‌های کاشان از این دو شهر تغذیه می‌شوند. شهر قمصر در استان اصفهان و جزء شهرستان کاشان محسوب میشود که از خود کاشان حدود ۲۷ کیلومتر فاصله دارد. قمصر بخاطر خاک مرغوبی که دارد گل محمدی‌های خوبی به عمل می‌آید و برخی صنایع عطرسازی از عطر گل محمدی‌ها برای کار خود بهره بردند. البته ناگفته نماند که بیشتر شهرت قمصر کاشان گل محمدی‌های فوق‌العاده آن است.
مطالعه آزاد:
راهنمای سفر به کاشان | ۰ تا ۱۰۰ اطلاعات لازم برای سفر به کاشان، اینجاست!
آب و هوای قمصر معتدل است؛ اما طبق آمار به دست آمده متوجه بارندگی‌های زیاد این منطقه شده‌اند. زبان اکثر مردم کاشان فارسی، اما با لهجه و گویشی خاص است و از مذهب شیعه پیروی می‌کنند. زبان مردم روستاهای اطراف این شهر بسیار متفاوت از زبان فارسی امروزی است که به دلیل در حاشیه بودن اینگونه روستاها زبان پهلوی ساسانی رایج است.
برج حسن کر جوشقان، کاروانسرای شاه عباسی قمصر، چشمه آب صالح، مسجد جامع قمصر، سوراخ وروو، سد قمصر، امامزاده پیر داوود، امامزاده میر سلیمان، سرای خاتون قمصر، موزه گلاب قمصر، باغ پرندگان قمصر، اقامتگاه کوشک آقا محمد، باغ کیهان قمصر و… از جاذبه‌های تاریخی و دیدنی قمصر به شمار می‌آیند.
شهر نیاسر کاشان پایتخت گلاب ایران در استان اصفهان و همچنین بین مسیر مشهد اردهال به کاشان واقع شده که از شهرهای باستانی ایران تلقی میشود و قدمت این شهر به قرن ۶ یا ۷ قرن پیش برمی‌گردد. در شهر نیاسر علاوه بر تولید گلاب به گرفتن عرق و عصاره دیگر گل و گیاهان دارویی نیز می‌پردازند. در اردیبهشت ماه که بهترین زمان گلاب گیری کاشان است، شهر نیاسر از گل‌های سرخ محمدی پوشیده میشود و عطر خوش آنها شهر را فرا می‌گیرد که این موقع بهترین زمان سفر به نیاسر کاشان است.
انواع مراسمات خاص در کاشان
علاوه بر جشنواره گلاب‌گیری مراسم نخل گردانی یکی از مراسمات مردم کاشان در ایام محرم است که در روز عاشورا نخل را با آب شسته و با گلاب معطر کرده و پارچهای سیاه روی آن می‌اندازند. نخل‌های کاشان شامل نخل درب فین، محله کلهر، سرفره و صدره، باباشرف است. قالی‌شویی در مشهد اردهال نیز یکی از مراسمات پاییزه خواهد بود و هر ساله در حرم حضرت علی بن امام محمد باقر برگزار میشود.
مراسم شب اسفند در کاشان به این صورت است که از یک ماه قبل از شروع اسفند ماه قرار می‌گذارند که اولین شب اسفند ماه را جشن بگیرند. مراسم اسبندی نیز اینگونه است که کل سال را ۳۶۰ روز برآورد می‌کنند و آن پنج روز باقی مانده از سال را پنجه می‌گویند. چله بزرگ و چله کوچک و مراسم آتش افروزی در فصل زمستان هم یکی دیگر از مراسمات کاشانی‌ها است.
بهترین گلاب و گل محمدی کاشان کجاست؟
اگر به دنبال بهترین گل محمدی‌ها هستید ما به شما روستاهای وادقان و ون را معرفی می‌کنیم و به علت خاک مرغوب و حاصلخیزی که این منطقه دارد گل‌های محمدی رشد خوبی در زمین‌ها و مزارع داشته و در نتیجه بهترین گلاب را می‌توان از آنها به دست آورد و تهیه کرد. این روستاها از شمال کاشان ۵۰ کیلومتر فاصله دارند و در مرز شهرهای اصفهان، قم و مرکزی واقع شده‌اند. مردم این روستاها علاوه بر عرق گل محمدی به تهیه سایر عرقیجات دیگر نیز مشغول هستند.
در پایان
امیدواریم که با خواندن این مطلب از سپنجا به تصویر درستی از روش گلاب‌گیری سنتی در کاشان رسیده باشید. کاشان با همه زیبایی‌هایش در اردیبهشت ماه که بهترین زمان گلاب گیری کاشان است، به شهری رویایی تبدیل میشود. شگفتی‌های کاشان با شکفتن گل‌های محمدی و عطر ناب آنها چند برابر خواهد شد. بنابراین به گردشگرانی که قصد سفر به چنین مکانی را دارند و می‌خواهند از جشنواره گلاب‌گیری عقب نمانند توصیه می‌کنیم از ۱۵ اردیبهشت ماه تا ۱۵ام خرداد ماه که بهترین زمان گلاب‌گیری است به این شهر سفر کنند.
