آشنایی با صنایع دستی و سوغات مشهد
در این مقاله از سپنجا اینبار به مشهد مقدس سفر میکنیم تا گشتی در میان شهر بزنیم به قصد آشنایی با بهترین سوغات مشهد. شهر زیارتی و توریستی مشهد در همه فصول سال میزبان گردشگران بسیاری از داخل و خارج کشور است و طبیعی است که تاکنون سوغات و صنایع دستی این شهر در بین گردشگران محبوبیت بیشتری پیدا کرده باشند و البته که همینطور هم هست. براین اساس ما نیز به سراغ سوغات ارزشمند این شهر رفتیم تا شما نیز پیش از سفر به مشهد مقدس، فهرست کاملی دراختیار داشته باشید تا در نهایت دست خالی از آنجا برنگردید.
در ادامه این مطلب از سپنجا همراه ما باشید.
فهرستی از سوغات مشهد
نکته‌ی خوشحال کننده‌ای که راجع‌به شهر مشهد وجود دارد این است که شما در سفر به این شهر هم میتوانید از مناطق گردشگری مشهد مانند سرزمین موج‌های آبی و این قبیل تفریحات استفاده کنید، هم میتوانید یک دل سیر زیارت کنید؛ به نوعی هم صیاحت و هم زیارت. و قطعا در چنین سفر ارزشمندی، با خرید سوغات میتوانید پایان خوشی را رقم بزنید.
بی شک در این فهرست بلندبالا اقلام و مواردی از قلم میفتند، اما از آنجایی که بهترین سوغات و صنایع دستی را فهرست کرده‌ایم، جایی برای نگرانی باقی نمی‌ماند و به راحتی میتوانید سوغات خود را از بین موارد ذکر شده انتخاب و خریداری کنید.
زعفران طلای سرخ ایران
طبق مطالعات تاریخی که انجام شده است گیاه زعفران اولین بار در دامنه‌های زاگرس روییده و بعدها در سرزمین خراسان به کشت و زراعت درآمده است. میزان زعفران تولیدی سالانه‌ی خراسان ۲۵۷ تن است که رتبه‌ی اول تولید این محصول را به خود اختصاص داده است. شهرهای تربت حیدریه، گناباد، تربت جام، تایباد، خاف و مشهد بیشترین میزان تولید زعفران را با زیر کشت ۸۲ هزار تن به نام خود ثبت کرده‌اند.
زعفران‌های خراسان جنوبی به لحاظ کیفیت مرغوب‌تر هستند که شهرستان‌‌های فردوس، قائنات و بیرجند را شامل می‌شوند. بعد از خراسان جنوبی، محصولات خراسان شمالی و سپس خراسان رضوی به لحاظ کیفیت درجه بندی می‌شوند.
آب و هوای خوب خراسان این منطقه را به بهترین نقطه‌ی ممکن برای تولید زعفران تبدیل کرده است. تولید طلای سرخ در خراسان ارزش بسیاری به این سرزمین داده است. این ادویه که طعم و رنگ و بوی بی‌نظیری به،سفره‌ها می‌دهد پاسخگوی ۹۰ درصد از استفاده کنندگان زعفران در دنیا است.
زرشک محصول فو‌ق‌العاده‌ی دیگری در مشهد
زرشک یکی دیگر از محصولات دیگری است که تولید آن در مشهد سابقه‌ای پر رنگ و کیفیتی بی‌نظیر دارد. رتبه‌ی اول تولید بهترین زرشک ایران به مشهد اختصاص دارد و بعد از آن می‌توان به زرشک‌های مجلسی مازندران به خصوص تنکابن اشاره کرد و رتبه‌ی دوم را به آن‌ها داد. بیشترین زرشک خراسان در شهر قائن، از جمله کلاته تولید میشود که تا مرکز خراسان حدود ۱۰۰ تا ۱۱۰ کیلومتر فاصله دارد.
در بیشتر مغازه‌های شهر مشهد می‌توان زرشک‌های با کیفیت را خریداری کرد. زرشک علاوه بر استفاده‌ی زیادش در خورش‌های ایرانی، دارای خواص درمانی زیادی است که باید همیشه دد آشپزخانه‌ی خانم‌های کدبانو یافت شود. زرشک هم مثل زعفران از سوغات مشهد است و زائران امام رضا علیه‌ااسلام معمولا آن‌ها را با هم خریداری می‌کنند.
مطالب بیشتر: لیستی از بهترین جاهای دیدنی مشهد
خشکبار یکی دیگر از پرطرفدارترین‌ها
میوه‌ی خشک، آلوچه، نخودچی، کشمش، پسته، گردو و آلوچه در لیست خشکبار شهر مشهد و سوغاتی‌های زائرین مشهد قرار دارند. این نوع خوراکی برخلاف زرشک و زعفران که بیشتر به درد آشپزخانه و مادرها می‌خوردند، جایگاه ویژه‌ای در سبد خوراکی سایر اعضای خانواده دارد. در سفر به مشهد به هیچ عنوان نمی‌توان در خرید این نوع خوراکی قناعت کرد؛ مسافران این شهر معمولا با دل و جان به خرید این خوراکی می‌پردازند. لازم به ذکر است که هلو و زردآلوهای خشک شده از خوشمزه‌ترین و پرطرفدارترین سوغاتی‌های مشهد هستند؛ یادتان باشد حتما آن‌را امتحان کنید.
ادویهی هفت قلم
سفر به مشهد برای مادران بسیار لذت بخش است زیرا می‌توانند چیزهای بسیار فوق‌العاده‌ای برای بهتر شدن آشپزی‌شان تهیه کنند. علاوه بر زرشک و زعفران که از ضروری‌ترین‌های آشپزی هستند، ادویهی هفت قلم هم یکی دیگر از طعم‌دهنده‌های عالی آشپزخانه است. ادویهی هفت قلم ترکیبی از دارچین، گلپر، سماق، زنجبیل، زردچوبه، فلفل سیاه و قرمز است که به صورت تفکیک شده در بسته‌بندی‌های کارخانه‌ای در دسترس هستند. این ادویه در خورشت، آبگوشت و بیشتر غذاهای ایرانی استفاده میشود. ادویه‌های پلویی و ۱۸ رنگ نیز از ادویه‌های محبوب این شهر هستند.
نقل و نبات
نبات جزو خوراکی‌هایی است که هیچگاه از خانه‌‌ی ایرانی‌ها حذف نمی‌شود؛ این خوراکی معمولا به همراه چای و دمنوش‌های مختلف سرو میشود و می‌تواند خاصیت‌های دارویی هم داشته باشد. در بازارهای مشهد می‌توان انواع نبات‌های مختلف مانند نبات‌های دارچینی، لیمویی، زعفرانی، نعنایی، زیره دار، آویشن‌دار و گل محمدی دار را پیدا کرد.
نقل هم مثل نبات در انواع مختلفی از طعم‌ها در بازار به فروش می‌رسد. طعم‌های نارگیل، کاکائو، هل، زعفران، گردو و گلاب طعم‌های متفاوت نقل‌های مشهدی هستند که به عنوان سوغات مشهد از پرطرفدارترین‌ها هستند.
مطالب بیشتر: گشتی در مراکز خرید لوکس مشهد
جیلی بیلی
جیلی بیلی عنوان یک خوراکی است که از سوغاتی‌های محبوب مشهدی است. جبلی بیلی در واقع همان شکلات‌‌ها و پاستیل‌های رنگارنگ است که با این عنوان معروف شده است.
صنایع دستی مشهد
صنایع دستی مشهد هم مانند خوراکی‌‌هایش به عنوان سوغاتی به فروش می‌رسند. اگر به هنرهای دستی علاقه‌مندید میتوانید در بازار صنایع دستی این شهر دست‌سازه‌های زیبایی را به عنوان سوغات تهیه کنید.
پوستین دوزی در مشهد
پوستین دوزی و نقش انداختن روی آن یکی از فعالیت‌های هنری‌ای است که در شهر مشهد دارای جایگاه ویژه‌ای است. فن پرورش دادن، نمک زدن، تراشکاری، خورش دادن و آماده‌سازی پوست برای زیرانداز، جلیقه و پوستین در مشهد سابقه‌ای هزارساله دارد. بیشتر پوستین دوزان مشهد قبلا در نوغان زندگی می‌کردند و اصالت‌شان کابلی بود و به مشهد مهاجرت کرده بودند.
آن‌ها ابتدا پوست گوسفند پر پشم را به دباغخانه می‌بردند، پشت آن‌ها را آرد جو و نمک جوش می‌دادند و بعد از کارد کشیدن به آن و رنگ زدن در آفتاب پهن می‌کردند. بعد از اینکه در آفتاب به صورت چرم نرم و رنگی‌ای تبدیل شدند آن‌ها را اصلاح کرده و برای تبدیل شدن به پوستین آن‌ها را برش می‌دادند و بعد از دوختن آن‌ها با سوزن دوزی و رنگ‌آمیزی به تزیین کردنشان می‌پرداختند.
بیشتر بخوانید: بهترین فست فودهای مشهد را کجا امتحان کنیم؟
گلیم بافی
سابقه‌ی گلیم بافی در ایران به دوران قبل از اسلام برمی‌گردد اما در دوران اسلامی با ذوق و سلیقه‌ی خانم‌های هنرمند کویر نشین، روستایی و بومی به اوج زیبایی خود رسید. آن‌ها با الهام گرفتن از طبیعت اطرافشان این هنر دستی را توسعه دادند. طرح و نقش‌های حیوانات، گلیم سوزنی و سوماک نمونه‌هایی از طرح‌های گلیم بافی آن‌ها هستند.
هرکاره تراشی
هرکاره‌ها که همان دیگ‌ها و ظروف سنگی هستند از بهترین سوغات مشهد شناخته می‌شوند. سنگ هر کاره‌ها از سرپانتین است. نرم بودن و مقاوم بودن آن‌ها در برابر آتش از ویژگی مهم این ظروف است که غذاها را لذیذ‌تر می‌کند. برای خرید این دیگ‌های هرکاره می‌توان به بازارچه‌های سنگی و توس مراجعه کرد و یک محصول خوب خریداری کرد.
سماور سازی
سماور سازی یکی از فعالیت‌های مهمی است که در شهر مشهد انجام میشود و با نقش و نگارهای مختلف وارد بازار میشود. سماور کلمه‌ای روسی است که معنی آن خودجوش است. این وسیله در دوره‌ی صفویان وارد ایران شد و در قهوه‌خانه‌ها مورد استفاده قرار گرفت.
در ابتدا از این وسیله برای درست کردن قهوه استفاده می‌شد ولی بعدها برای درست کردن چای مورد استفاده قرار گرفت. این وسیله برای اولین بار در دوره‌ی پادشاهی نوه‌ی نادرشاه که شاهرخ نام داشت وارد ایران شد و تا زمان قاجار از نمونه‌های وارداتی آن استفاده می‌شد.
آینه کاری
آینه کاری یکی از فعالیت‌های هنری است که بیشتر در شهرهای مذهبی مانند مشهد رواج دارد و از زمان صفویه در ایران رواج پیدا کرد. در گذشته آینه با هزینه‌های بسیار از اروپا به ایران وارد می‌شد؛ مسافت‌های طولانی و سختی راه گاهی باعث شکسته شدن آینه‌ها و به هدر رفتن این هزینه‌ها می‌شد. ایده‌ی استفاده از آینه‌های شکسته شده برای تزیین و زیبایی برای جلوگیری از به هدر رفتن هزینه‌ها در زمان شاه طهماسب صفوی، تصمیم زیبایی برای شروع هنر آینه کاری در ایران بود.
اشراف قاجار از هنر آینه‌کاری استقبال زیادی کردند و همینطور حکومت پهلوی علاقه‌ی بسیاری به این هنر نشان داد. شاهکارهای آینه‌کاری در کاخ‌ها و عمارت‌ها به خوبی نشان دهنده‌ی علاقه و توجه به این هنر زیبا است. در حکومت جمهوری اسلامی هم از آینه‌کاری‌های بی‌نظیر برای تزیین اماکن متبرکه و مقدس استفاده میشود.
کاربرد دیگر آینه در صنایع دستی تزیینی هم چشمگیر است؛ از آینه‌های شکسته شده مانند کاشی‌کاری برای تزیین کردن بعضی از وسایل مثل کوزه‌ها یا ظرف و ظروف شکسته استفاده میشود و آن‌ها را تبدیل به یک وسیله‌ی دکوری خاص می‌کند.
ارغوان بافی
وسایلی که با استفاده از هنر ارغوان بافی تولید می‌شوند یکی دیگر از جذاب‌ترین سوغات مشهد هستند که با ترکه‌های نازک درختچه‌های ارغوان تولید می‌شوند. برداشت کردن ترکه‌های ارغوان در اواسط بهار تا اواخر پاییز انجام میشود. بعد از جمع آوری ترکه‌ها، آن‌ها را در محیطی خیس و نمدار قرار می‌دهند تا آماده‌ی کار شوند. پس از آن ترکه‌ها به هم بافته می‌شوند و به صورت سبد و اقلام مختلف دیگر در دسترس قرار می‌گیرند.
بیشتر بخوانید: دشت ارغوان مشهد کجاست؟
تابلوهای نقره‌ی نفیس
تابلوهای نقره‌ی تولید شده در مشهد از سوغاتی‌های نفیس و ارزشمند این شهر هستند مخاطبان خاص خودشان را دارند. این تابلوها در سایزها و ابعاد مختلفی یا طرح‌های گوناگون تولید می‌شوند. برای تهیه‌ی این تابلوها باید به مراکز شمال شهر مشهد مراجعه کنید.
کاشی‌کاری‌های سنتی
کاشی‌کاری یکی از آرایه‌هایی است که در صنعت معماری اسلامی از آن بسیار استفاده شده است. این هنر در زمان تیموریان پیشرفت کرده و در زمان صفویان به اوج رسید. آیات قرآن، ادعیه، و طرح و نقش‌های اسلامی در کاشی کاری‌های سنتی اماکن مذهبی بسیار مورد استفاده قرار گرفته است. برخی از این طرح‌ها عبارت‌اند از کاشی زیر رنگی، هفت رنگی، غاز مغازی، نره و معرق.
این روزها هنرمندان با ترکیب طرح‌هایی سنتی و مدرن این قالب تابلوهایی چشم‌نواز و زیبا در طرح‌ها و اندازه‌‌های مختلف اثرات هنری‌ای را تولید می‌کنند که طرفداران بسیاری را به خود اختصاص داده‌اند.
بیشتر بخوانید: معرفی بهترین پارک‌های مشهد
فرت بافی
فرت بافی یک نوع نساجی سنتی است که می‌توان منسوجات بسیاری مانند بقچه، دستمال، چادر شب، شال گردن، چادر، روسری، لباس و حوله را با استفاده از نخ‌های ابریشم یا تابیده تولید کرد. هنر فرت بافی از مشاغل کارگاهی و خانگی خراسان است‌که باعث به وجود آمدن دست بافت‌های تزئینی بسیاری است.
چرم دست دوزی
محصولات چرمی دست ساز مشهد بسیار نفیس و در دنیا شناخته شده هستند. این محصولات از چرم مرغوبی تهیه شده و در بازار به فروش می‌رسند. سوخت و نقاشی بر محصولات چرمی از هنرهای وابسته به این حرفه است که آن‌ها را تبدیل به یکی از گران بهاترین سوغات مشهد می‌کند.
شعر‌بافی
شعر بافی هم یکی دیگر از صنایع دستی خراسان است که قدمتش به زمان هخامنشیان برمی‌گردد. نام دیگر این هنر دست بافی است و از گذشته تا الان به عنوان یک شغل خانگی شناخته میشود. شعر بافی به معنای دقیق بافتن پارچه‌های دست بافت به کمک دستگاه‌های سنتی نساجی است. این فعالیت هنری در شهرهای مشهد، سبزوار، گناباد و تربت حیدریه انجام میشود.
عمده‌ی تولیدات پارچه بافی عبارت‌اند از دستمال کمر، چادر شب، حوله، بقچه، پوشش سر و دستمال که به دو صورت میله‌ای و ساده بافته می‌شوند. رنگ‌های زرد، مشکی، صورتی، سبز، زرشکی و بنفش مختص بافت لباس‌های زنانه و طرح‌های راه راه سفید و سیاه مختص لبافت لباس‌های مردانه هستند.
جام ۴۰ کلید
جام ۴۰ کلید یا “جام ۴۰ بسم الله” یکی از صنایع دستی بسیار قدیمی مشهد است که جنس آن از برنج است. ۴۰ آیه از قرآن که با “قل” شروع می‌شوند بر جام ۴۰ کلید نقش بسته شده‌اند و آثار مینیاتوری زیبا در اطراف این آیات و نام‌های مبارک چهارده معصوم علیهم السلام در پشت جام تاثیرگذاری آن‌را بیشتر کرده است. جام ۴۰ کلید در ابعاد مختلف سایز بندی شده است و معمولا ۴۰ کلید کوچک به جام زنجیر شده‌اند.
عطرمشهد
عطر مشهد از سوغاتی‌های معروف مشهد است که از ترکیب گل یاس و گل محمدی به وجود آمده است. عطر حرم در دو نوع فرانسوی و پاکستانی در دسترس است که نوع پاکستانی آن به رنگ سبز و نوع فرانسوی‌اش نارنجی رنگ است. اما عطر مشهد توسط دستگاه‌های تقطیر خود حرم تولید شده و در دسترس عموم قرار می‌گیرد.
بیشتر بخوانید: بهترین سوئیت آپارتمان های مشهد
مهر و تسبیح و جانماز
مهر و تسبیح و جانماز از سوغاتی‌هایی هستند که حتما باید در سبد سوغاتی‌تان وجود داشته باشند. به بازارهای مختلف حرم که بروید میتوانید مغازه‌های مهر و تسبیح و جانماز بسیاری را با تنوع بسیار ببینید و مورد دلخواهتان را خرید کنید.
و در آخر…
به خودی خود سفر به شهر مقدس مشهد همراه با حس و حالی ناب و وصف نشدنی است، که با احتساب خرید سوغات قطعا لذت این سفر چندین برابر خواهد شد.
انتخاب بهترین نوع سوغاتی از بین این همه اقلام، بی شک کار سختی است، اما چشم بسته هم که انتخاب کنید، بازهم بهترین انتخاب به حساب می‌آید. در هر زمان که تصمیم گرفتید که خانه را به قصد صیاحت و زیارت در شهر مشهد ترک کنید، فراموش نکنید که این سفر بسیار متفاوت است و دوستان و آشنایان از شما انتظار دارند که حتما برایشان سوغات تبرک آنجا را تهیه کنید.
اگر شما نیز تجربه سفر به مشهد مقدس و خرید سوغاتی‌های آنجا را دارید، حتما تجربیات خود را با ما و دیگر مخاطبین عزیز به اشتراک بگذارید.
برای اجاره سوئیت در مشهد روی لینک کلیک کنید.
