بازار تبریز کجاست؟
بازار تبریز با مساحتی حدود یک کیلومتر مربع، به عنوان بزرگترین بازار سرپوشیده سنتی جهان شناخته می‌شود. این بازار تاریخی و بزرگ در مرداد ۱۳۸۹ به عنوان اولین بازار جهانی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. سبک معماری منحصر به فرد بازار، طراحی مغازه‌ها، پاساژها، کاروانسراها، راهروها، انواع حرفه‌ها و همچنین تعداد زیادی مدارس تاریخی و مساجد داخلی، همگی بازار تاریخی تبریز را به نمونه‌ای عالی از تجارت شرقی و سبک زندگی تجاری تبدیل کرده‌اند.
شایان ذکر است که این بازار در گذشته، به واسطه موقعیت شهر تبریز، قرار داشتن در مسیر جاده ابریشم و تردد روزانه هزاران کاروان از کشورهای مختلف آسیایی، آفریقایی و اروپایی شهرت و رونق زیادی داشته است. در ادامه با سپنجا همراه باشید تا در مورد بزرگترین اثر ثبت جهانی کشورمان، بیشتر بخوانید.
برای اجاره سوئیت در تبریز روی لینک کلیک کنید.
معرفی بازار تاریخی تبریز
مجموعه بازار تبریز که به عنوان بزرگترین مجموعه محصور ایران در سراسر جهان شناخته می‌شود، به‌عنوان یک بلوک شهری، مهم‌ترین و کامل‌ترین سازمان اجتماعی در بین بازارهای ایران است. مجموعه بازار تبریز دارای عملکردهای مختلف تجاری، مذهبی، فرهنگی، بهداشتی، ورزشی، بهداشتی و مسکونی است و شامل خانه‌های فراوان برای تجار محلی و غیر محلی است شاهکار معماری ایرانی است.
سبک‌های معماری، طاق‌ها، گنبدهای مرتفع، تنوع گسترده سازه‌های آجری به هم پیوسته، راسته مغازه‌ها، کاروانسراها و تیمچه‌ها و مشاغل مختلف، این بازار را به شاهدی برجسته برای تجارت، مبادلات و فضای زندگی اسلامی و شرقی تبدیل کرده است. این مجموعه بازار از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که شامل: راسته‌ها، راهروها، سرا(خان)، کاروانسرا، تیمچه، چار سو، میدان، بازار، بقعه، مسجد، حمام، مدرسه، حسینیه، سالن ورزشی، کتابخانه، موزه، یخ‌خانه، پل و… می‌شود.
بزرگترین بخش بازار، گنبد امیر تیمچه و زیباترین آن تیمچه مظفریه محسوب می‌شود. عرض بازار به حدود پنج متر و ارتفاع سقف آن به شش متر می‌رسد که از سقف بازارهای مناطق گرمسیری کوتاه‌تر است. بازار تبریز به عنوان یکی از زیباترین و بزرگترین بازارهای به هم پیوسته، گواه اصالت تجارت و معماری شرق است.
تاریخچه بازار تبریز
در خصوص تاریخ تبریز، اسنادی وجود دارد که نشان می‌دهد، گردشگران در قرن دهم میلادی از این بازار یاد کرده‌اند و نکته قابل توجه در مورد آن، قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم است. در گذشته دروازه‌های این بازار از دروازه‌های اصلی شهر محسوب می‌شد و از زمان سلجوقیان شهرت دارد. از زمان ایلخانی که تبریز به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد، اهمیت این بازار برجستهتر شد. در آن زمان در جاده ابریشم سه اسکله وجود داشت. یکی در تبریز، یکی در رم و یکی در چین.
این بازار تا امروز بر اثر زلزله چندین بار تخریب شده است. چندین بار بازسازی شده و چند ساختمان به مجموعه آن اضافه شده است. یکبار هم در اواخر دوره زند و اوایل قاجاریه به دستور نجفقلی خان بازسازی شد. در دوره قاجار مرکز صادرات برجسته و مرکز اصلی صادرات ایران به اروپا بود. آنها ابریشم، سلاح، تنباکو، میوه‌های خشک و رنگ صادر می‌کردند. آنها همچنین آینه، پارچه‌های ابریشمی و مخملی، شکر و فلز وارد می‌کردند. در سال ۱۹۰۹ نقشه بازار تبریز توسط اسدالله خان ترسیم شد. این نقشه شامل تیمچه‌ها و کاروانسراها بود.
ویژگی‌های بازار تبریز
از ویژگی‌های این بازار می‌توان به مشاغل مختلف در بازار اشاره کرد. در یک طرف بازار با طلاهای خیره کننده شگفت زده خواهید شد و در سمتی دیگر انواع صنایع دستی را می‌بینید. چرم تبریز نیز از صنایع دستی معروف تبریز است که انواع و برندهای مختلف آن را می‌توانید در بازار پیدا کنید. یکی از صنایع دستی اصلی تبریز نیز فرش تبریز است. فرش دستباف اصل را در تیمچه مظفریه می‌توانید پیدا کنید.
نکته قابل توجه در مورد این بازار این است که در کنار همه کالاهایی که عرضه می‌کند، جنبه‌های تاریخی، اجتماعی و معماری خود را حفظ کرده است و از آنجایی که بخش‌های مختلف یک شهر را در بر می‌گیرد، وسیع‌ترین و کامل‌ترین مجموعه بازار تاریخی ایران به حساب می‌آید. شاید تعجب کنید اما این بازار هنوز هم بزرگترین مرکز تجارت تبریز است. نکته جالب دیگر در مورد بازار تبریز این است که هر بار وارد هر مغازه جدیدی می‌شوید، می‌توانید چیزهای تاریخی بیشتری را در آنجا پیدا کنید. مساحت کل مجموعه ۵۱۰۸۵ متر مربع است.
معماری بازار تاریخی تبریز
شهر تبریز همواره مرکز تبادلات فرهنگی و تجاری بوده است. بازار بزرگ تبریز که در قلب شهر قرار دارد، از دوران اولیه اسلام نیز همواره محور تجارت و بازرگانی بوده است. این بازار کهن سال در سال ۱۷۸۰ بر اثر زلزله ویران شد اما توسط معماران چیره دست بازسازی شد. تاریخچه بازار کنونی تبریز به اواخر دوران زندیه و قاجاریه باز می‌گردد و از نظر معماری یکی از بزرگترین مجموعه‌های مسقف جهان است.
این بازار به طرز خیره کننده‌ای ساخته شده است و طراحی هماهنگ بخش‌های آن واقعا بی‌رقیب است. کلمات نمی‌توانند وصف کنند که حجره‌ها و مغازه‌ها در بازار قدیم تبریز چقدر زیبا کنار هم چیده شده‌اند. طول و عرض سازه به درستی و متناسب با آب و هوای تبریز طراحی شده است.
تیمچه‌ها که بخش مهمی از بازار تبریز را تشکیل داده‌اند، اغلب نوعی کالای خاص را به فروش می‌رسانند و اجناس گران‌تری هم دارند. در اینجا برای هر صنف اعم از کفاشان، پارچه فروشان،میوه فروشان، مسگران و غیره فضایی جداگانه در نظر گرفته شده است. به عنوان مثال تیمچه مظفریه مخصوص فرش‌های نفیس است اما تیمچه امیر مخصوص فروش طلا و جواهرات. تیمچه‌ها از لحاظ اضلاع و کادربندی، شباهت زیادی به هم داردند اما الگوی ساخت‌شان کاملاً فرق دارد.
لازم به ذکر است که عرض بازار ۴ تا ۵ متر و ارتفاع آن ۵ تا ۶ متر است.
طرح بازار تاریخی تبریز
در مورد نقشه این بازار، لازم است بدانید که هسته مرکزی تبریز در داخل یک چهارضلعی قرار دارد و بازار قدیمی تبریز در مرکز این چهارضلعی قرار گرفته است. این بازار از غرب به مسجد جامع و از شرق به علی قاپو(مجموعه‌ای از کاخ‌های ولیعهد) محدود می‌شود.
طرح بازار تبریز از دو راسته سرپوشیده شمالی – جنوبی و شرقی – غربی تشکیل شده است. راسته‌های فرعی، ردیف‌های مرکزی را به هم متصل می‌کنند و در فواصل بین، اجزای اصلی بازار مانند تیمچه(گذرها) و سرای(راهروها) ساخته شده‌اند. شاخص‌ترین ورودی بازار در حال حاضر در انتهای شمالی خیابان فردوسی است.
آیا این بزرگترین بازار مسقف جهان است؟
بله بازار بزرگ تبریز به عنوان بزرگترین بازار مسقف جهان شناخته می‌شود و علاوه بر این، وسیع‌ترین و بزرگترین مجموعه مسقف و آجری در جهان نیز است.
بازار تاریخی تبریز در اسناد تاریخی
برخی اسناد تاریخی ثابت می‌کنند که گردشگران زیادی از جمله ابن بطوطه، مارکوپولو، ژان شاردن، اوژن فلاندن، حمدالله مستوفی، تاورنیه، و هوتوم شیندلر از این بازار دیدن کرده‌اند.
بخش‌های مختلف بازار تبریز
این بازار قدیمی نیز مانند همه بازارهای ایرانی، دارای حجره‌های زیادی است و حدود ۵،۵۰۰ از آنها را در خود جای داده است. در مجموعه بازار تبریز همچنین ۳۵ کاروانسرا به نام سرای پیدا می‌شود. آنها به عنوان محل اقامت برای بازرگانان مهمان که کالاهای قابل فروش را در گذشته می‌آوردند استفاده می‌شدند.
بازار بزرگ تبریز دارای ۲۵ باب سرپوشیده به نام تیمچه است که به عنوان اتاق فروش کالا مورد استفاده قرار می‌گیرند. تیمچه مظفریه، تیمچه امیر، تیمچه حاجی، تیمچه محمدقلی، تیمچه قند فروشان از معروف‌ترین آنها هستند. تیمچه امیر یکی از معروف‌ترین و پر رونق‌ترین بخش‌های این بازار قدیمی در تبریز است که متعلق به دوران قاجاریه، به فروش طلا و جواهرات می‌پردازد. بزرگترین گنبد آجری بازار که بسیار دیدنی و چشم‌نواز است، در اینجا قرار دارد.
تیمچه مظفریه نیز بازار فرش تبریز است که در آن قالیچه‌های دستبافت که نقشی کلیدی در تجارت تبریز دارند به فروش می‌رسد. فرش‌ها با رنگ‌های شیک خود درخششی واقعاً باشکوه به بازار می‌بخشند.
لازم به ذکر است که این بازار دارای ۱۱ راهرو، ۲۴ کاروانسرا، ۲ چهارسو، ۱ میدان، ۳۱ بازار، ۷ بازارچه، ۲۵ تیمچه، ۲۹ مسجد، ۴ مدرسه، ۶ حمام، ۱ زورخانه، ۵ موزه، ۸ دروازه و ۲ کتابخانه است.
دیدنی‌های مهم بازار تبریز
به بازار تبریز که بروید، شاهد دیدنی‌های خیره کننده و جذاب زیر خواهید بود:
مطالعه بیشتر: بهترین جاهای تبریز که باید ببینید
تیمچه مظفریه
همانطور که گفته شد یکی از معروف‌ترین و زیباترین تیمچه‌های بازار بزرگ تبریز، تیمچه مظفریه است. این تیمچه همچنین یکی از مهم‌ترین مراکز تجارت فرش در استان آذربایجان شرقی است و نفیس‌ترین و زیباترین فرش‌های دستباف تبریز را می‌توان در اینجا پیدا کرد. البته در این قسمت از بازار علاوه بر خرید و فروش فرش، به طراحی و تعمیر انواع فرش و تابلو فرش نیز پرداخته می‌شود. این همچنین یکی از بزرگترین دالان‌های بازار است و در حاشیه شرقی و جنوبی مجموعه بازار قرار دارد. دور تا دور راهرو امیر را اتاق‌های دو طبقه احاطه کرده و در وسط آن حیاط مستطیل شکلی به ابعاد پنجاه در هفتاد متر دیده می‌شود.
مسجد جامع تبریز
این یکی از آثار تاریخی و زیبای تبریز است. از این مسجد در کتب قدیمی به نام مسجد جامع یاد شده و از بدو تأسیس به مسجد جامع تبریز معروف بوده است. مسجد جامع تبریز در انتهای بازار قرار دارد و گفته می‌شود قدمت آن به دوره سلجوقیان می‌رسد.
مدرسه طالبیه
مدرسه علمیه طالبیه مشهورترین مدرسه بازار تبریز است و بزرگانی چون علامه امینی، علامه طباطبایی، علامه جعفری، جعفر سبحانی و… در این مدرسه تحصیل کرده‌اند. برای رسیدن به مدرسه طالبیه باید به مسجد جامع بروید. زیرا این مدرسه در کنار این مسجد قرار دارد. کتابخانه مدرسه طالبیه یکی از معروف‌ترین کتابخانه‌های تبریز است که بیش از ۳۰۰۰۰ جلد کتاب مرجع و ۳۵۰ جلد نسخه خطی و سنگی و سربی را در خود جای داده است.
موزه قرآن و کتابت
این موزه در خیابان دارایی و در مسجد شاه طهماسب قرار دارد و یکی از موزه‌های مهم تبریز به شمار می‌رود. مسجدی که قدمت آن به دوران شاه طهماسب صفوی می‌رسد و ساخت آن اثری جاودانه و دیدنی است. در موزه قرآن و کتابت می‌توانید مجموعه قرآن کریم، نسخ خطی و قطعاتی از آثار خوشنویسان مشهور ایرانی را مشاهده کنید. برای بازدید از این موزه باید به انتهای بازار تبریز و نزدیک یخچال صادقیه بروید. موزه‌ای سه طبقه که در آن می‌توانید با مشاغل فراموش شده بیشتر آشنا شوید.
رستوران حاج علی
یکی دیگر از جاذبه‌های مهم بازار تاریخی تبریز، رستوران حاج علی است که در طول سالیان متمادی شهرت زیادی پیدا کرده و بخشی از هویت بازار شده است. بیشتر از همه این رستوران به خاطر کباب‌های لذیذش به همراه سوپ و نوشیدنی رایگان و فضای قدیمی و دنجش معروف است. اگر می‌خواهید بازدید خود از بازار بزرگ تبریز را کامل کنید، حتما این مکان ۱۰۰ ساله را بررسی کنید، فقط توجه داشته باشید که این رستوران از ساعت ۱۲:۰۰ به بعد فقط برای ناهار غذا سرو می‌کند. چون میزی برای نشستن نیست. ضمناً برای رسیدن به این رستوران و صرف غذا در آن باید به بازار کلاهدوزان بروید.
در نزدیکی بازار تبریز کجا غذا بخوریم؟
رستوران بالیق رستورانی نزدیک است که انواع غذاها را سرو می‌کند. رستوران قائم کباب و رستوران اکبری نیز نزدیک به بازار تبریز هستند. اگر به دنبال مکانی برای خوردن تنقلات یا نوشیدنی هستید می‌توانید به کافه بار فدک بروید.
محل اقامت در نزدیکی بازار تبریز
اگر به دنبال هتلی مقرون به صرفه هستید می‌توانید به هتل سینا تبریز یا هتل سهان تبریز مراجعه کنید. هتل تفریحی پتروشیمی تبریز هتلی مجلل در نزدیکی تبریز و نزدیک به بازار است. هتل بین المللی تبریز یکی دیگر از هتل‌های تجاری نزدیک به بازار است که در آن می‌توانید اقامتی آرام و آرام داشته باشید.
چگونه به بازار تبریز برویم؟
بازار قدیمی تبریز که در قلب شهر قرار دارد، قابل دسترسی راحت است و حتی به چندین هتل تبریز نزدیک است. اگر مترو را انتخاب کنید، شهید محققی و میدان ساعت نزدیک‌ترین ایستگاه‌ها به این بازار هستند. شما همچنین می‌توانید از BRT استفاده کنید. در سفر به تبریز بازدید از این بازار زیبا را فراموش نکنید!
سخن آخر…
در این مقاله از سپنجا، به بازار تبریز یکی از معروف‌ترین بازارهای تاریخی ایران سر زدیم. متوجه شدیم که لقب بزرگترین بازار بزرگ ایران و بزرگترین بازار سر پوشیده جهان متعلق به این بازار است. اسم این بازار مسقف، سالهاست که وارد فهرست جهانی یونسکو شده و بخش بزرگی از هویت تبریز را شکل داده است.
اگر گذرتان به تبریز افتاد، حتماً سری به این مرکز خرید بزرگ بزنید چون در اینجا علاوه بر تماشای بخشی از شاهکار فوق‌العاده شگفت انگیز، معمارین چیره دست ایران قدیم، انواع اجناس درجه یک مثل فرش، محصولات چرمی، پارچه، صنایع دستی، طلا، آجیل و… را خواهید یافت. امیدواریم از تماشای عکس‌‌های بسیار زیبای این بازار تاریخی و خواندن معرفی‌نامه و تاریخچه آن لذت برده باشید.
